Z medycznego punktu widzenia, w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, spożywanie alkoholu przez osoby z cukrzycą nie jest zalecane. Szczególnie niewskazane jest spożywanie alkoholu u osób z współistniejącą neuropatią, hipertrójglicerydemią czy przebytym zapaleniem trzustki.
Pacjenci podczas wizyt lekarskich często pytają o alkohol, jego działanie w cukrzycy, przeciwskazania do spożywania czy o dopuszczalne ilości. Przypominamy, że dopuszcza się spożywanie czystego alkoholu etylowego przez kobiety w ilości nie więcej niż 20 g/dzień, a przez mężczyzn nie więcej niż 30 g/dzień. Alkohol może sprzyjać hipoglikemii, hamując uwalnianie glukozy z wątroby, zwłaszcza przy braku przekąski.
Jak szybko po wypiciu alkohol wchłania się do krwi?
Etanol szybko wchłania się z przewodu pokarmowego do krwi. Maksymalne stężenie we krwi osiąga po 0,5-1,5 godziny od spożycia. Okres półtrwania etanolu we krwi wynosi 74 minuty. Średnio 7-8 gramów etanolu ulega katabolizmowi w ciągu 1 godziny. Metabolizm alkoholu etylowego zachodzi głównie w wątrobie.
Czy nadużywanie alkoholu ma wpływ na stan odżywiania?
Tak, alkohol w nadmiernych ilościach może sprzyjać rozwojowi otyłości, utrudniać normalizację masy ciała. Alkohol jest źródłem energii dostarczającym 7,1 kcal/1 g (29 kJ/1 g). Przy nadużywaniu alkoholu obserwuje się wystąpienie zaburzeń lipidowych polegające przede wszystkim na wzroście trójglicerydów. To może nasilać często występujące nieprawidłowości lipidowe u pacjentów z cukrzycą typu 2.
Jakie są objawy ostrego zatrucia alkoholem etylowym?
W przebiegu ostrego zatrucia alkoholem etylowym najwcześniej pojawiają się zaburzenia ze strony układu nerwowego. Narastająca alkoholemia powoduje spowolnienie procesów myślowych, pobudzenia psychoruchowego i zaburzeń koordynacji ruchowej, upośledzenie równowagi, podwójne widzenie. Alkohol może być śmertelny! Stężenie 5 promili z reguły powoduje śpiączkę etanolową – stan bezpośredniego zagrożenia życia. Dawka śmiertelna etanolu wynosi 200-400 g przyjętego doustnie.
Czy zatrucie alkoholem etylowym zwiększa ryzyko kwasicy mleczanowej?
Zatrucie alkoholem jest istotnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu kwasicy mleczanowej u chorych na cukrzycę. Wiąże się z tym przeciwskazanie do leczenia metforminią u osób z alkoholizmem. Metformina jest bardzo często stosowanym lekiem w leczeniu cukrzycy typu 2. Jednym z bardzo rzadkich, ale poważnych działań niepożądanych metforminy jest kwasica mleczanowa. Może ona wystąpić m.in. w wyniku kumulacji leku w niewydolności nerek, przy długotrwałym głodzeniu lub nadmiernym spożywaniu alkoholu.
Czy alkohol może spowodować niedocukrzenie?
Tak, alkohol może wywoływać stany niedocukrzenia. Po spożyciu etanolu dochodzi do zahamowania glukoneogenezy wątrobowej. Pojawić się może to od 6 do 36 godzin od spożycia alkoholu. Warto pamiętać, że glukagon stosowany w hipoglikemii poinsulinowej w tym przypadku nie jest skuteczny.
Czy alkohol wpływa na inne procesy metaboliczne lub na układ odpornościowy?
Tak, przewlekłe nadużywanie alkoholu prowadzi do zaburzeń procesów odpornościowych. Sprzyja to wystąpieniu zakażeń, co jest szczególnie istotne u osób z cukrzycą. Alkohol powoduje zmniejszenie wydalanie kwasu moczowego. Z drugiej strony, w cukrzycy często obserwujemy hiperurykemię. W rezultacie spożywanie alkoholu może doprowadzić do dny moczanowej.
Jaka jest jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego zapalenia trzustki?
Nadużywanie alkoholu jest najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki: występuje około 20 razy częściej u osób nadużywających alkohol przez okres kilku lat niż w populacji ogólnej. Zapalenie trzustki i jej powikłania (pseudotorbiel trzustki, ropień trzustki) mogą stanowić wskazanie do resekcji trzustki z następowym rozwojem cukrzycy. Natomiast osoby z cukrzycą oraz zaburzeniami wchłaniania na skutek uszkodzenia egzokrynnej czynności trzustki mogą mieć trudności z wyrównaniem metabolicznym.
Co warto wiedzieć o alkoholu mając cukrzycę?
• Jedne alkohole podnoszą poziom cukru we krwi, inne nie. Pamiętaj, by te pierwsze zabezpieczać insuliną.
• Unikaj alkoholu, jeśli oprócz cukrzycy towarzyszą Ci inne schorzenia – zapalenia trzustki, choroby nerek, czy neuropatia.
• Bezpieczna dzienna dawka alkoholu etylowego wynosi 20 g dla kobiet i 30 g dla mężczyzn. Na te ilości powołuje się Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w kontekście zalecanej maksymalnej ilości spożywania alkoholu przez osoby chorujące na cukrzycę.
• Za najbardziej korzystny dla zdrowia alkohol uważane jest czerwone wino, które ma pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
• Każdy alkohol zawiera sporo kalorii, stąd w szczególności muszą na niego uważać osoby z cukrzycą typu 2, mające problemy z utrzymaniem należnej masy ciała.
• Po spożyciu alkoholu koniecznie należy zmierzyć poziom cukru przed pójściem spać. W ramach zabezpieczenia się przed niedocukrzeniem w nocy, można spożyć małą przekąskę lub zmniejszyć dawkę insuliny bazowej.
Dr n.med. diabetolog Irina Bosek
Dr n.med. diabetolog, endokrynolog Roman Kuczerowski
