Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, we współpracy z Ośrodkiem Badań Socjomedycznych zrealizował w sierpniu b.r. badanie „Polki i Polacy, a zapalenia płuc i pneumokoki”, które rzuca światło na postawy zdrowotne oraz wiedzę na temat zapalenia płuc i pneumokoków.
Badanie miało na celu zrozumienie poziomu świadomości społeczeństwa na temat tych zagrożeń́, a także wiedzy na temat Streptococcus pneumoniae – bakterii najczęściej wywołujących tę chorobę̨ oraz podejścia do profilaktyki i szczepień́.[1] Mimo rosnącej świadomości społeczeństwa o ryzykach związanych z zapaleniem płuc, badania pokazują, że liczba osób zaszczepionych przeciwko pneumokokom w Polsce jest niewystarczająca.
WYNIKI BADANIA
Duża świadomość zagrożenia, niska świadomość dot. profilaktyki.
- Zapalenie płuc wywołane przez pneumokoki postrzegane jest przez niemal 80% Polaków jako poważne zagrożenie zdrowotne, które może prowadzić do śmierci. Tylko 14,6% osób uważa, że zapalenie płuc nie jest szczególnie groźne.
- Pomimo tej świadomości, zaledwie 10% badanych podjęło decyzję o zaszczepieniu się przeciwko tej bakterii.
- Pomimo że trzy czwarte respondentów słyszało nazwę „pneumokoki”, tylko 16% potrafiło dokładnie opisać, czym one są. O pneumokokach nigdy nie słyszało 9,6% osób.
Brak wiedzy na temat tego patogenu przekłada się bezpośrednio na niski poziom zaszczepienia
- co 5. osoba nie wiedziała o istnieniu szczepionki przeciwko pneumokokom, a co czwarta nie jest w stanie przypomnieć sobie, czy była zaszczepiona.
- Zaledwie 9,9% badanych podjęło decyzję o szczepieniu przeciwko pneumokokom
- 20,8% nie zaszczepiło się, bo nie wiedziało, że taka szczepionka istnieje.
- Co druga badana osoba (51,1%) po uzyskaniu informacji o pneumokokach deklaruje chęć́ zaszczepienia
Obawa przed powikłaniami, brak zaufania do szczepień oraz niewystarczająca wiedza na temat pneumokoków to główne czynniki wpływające na decyzję o rezygnacji z ochrony przed zapaleniem płuc.
- Pomimo tego, że aż 26% badanych obawia się w dużym stopniu zapalenia płuc, jednak aż 40% nadal nie jest skłonnych podjąć działań profilaktycznych, w postaci szczepienia.
- Najczęściej wymienianymi powodami odmowy szczepień były: brak rekomendacji ze strony środowiska medycznego, obaw przed powikłaniami, brak zaufania do szczepień, brak wiedzy na temat szczepienia i pneumokokow.
Wyniki badania są niepokojące także pod względem zaleceń medycznych
- tylko co 10. osoba (10,3%) uzyskała rekomendację od lekarza, aby zaszczepić się przeciwko pneumokokom. Wskazuje to na konieczność poprawy komunikacji między lekarzami a pacjentami, szczególnie w kontekście profilaktyki zdrowotnej osób starszych.
Osoby starsze, choć bardziej boją się zapalenia płuc, rzadziej decydują się na szczepienia niż młodsze grupy wiekowe (wyniki badania w grupie 65+)
- 88,4% seniorów uważa, że zapalenie płuc to bardzo groźna choroba, która czasem może prowadzić́ do śmierci. To odsetek wyraźnie wyższy niż̇ w innych grupach wiekowych, co wskazuje na większą świadomość́ zagrożenia płynącego z tej choroby wśród starszych osób.
- w grupie 65+ tylko 7,1% osób deklaruje że jest zaszczepionych przeciwko pneumokokom pomimo tego że znajdują się w grupie ryzyka groźnych powikłań zakażenia w tym zapaleń płuc. aż 28,2% osób w tej grupie nie wiedziało, że istnieje taka szczepionka,
- Jedynie 3,8% seniorów otrzymało zalecenie od lekarza, aby zaszczepić się przeciwko pneumokokom, co stanowi znacznie niższy odsetek niż w innych, młodszych grupach wiekowych
KLUCZOWE WNIOSKI
Wyniki badania sugerują̨, że świadomość na temat pneumokoków w społeczeństwie jest ograniczona, a brak wiedzy na temat tego patogenu przekłada się bezpośrednio na niski poziom zaszczepienia – co piąta osoba nie wiedziała o istnieniu szczepionki przeciwko pneumokokom, a co czwarta nie jest w stanie przypomnieć sobie, czy była zaszczepiona.
To kolejny dowód na to, jak ważna jest edukacja zdrowotna, która powinna stać się priorytetem w działaniach profilaktycznych. Konieczne jest zwiększenie świadomości na temat pneumokoków i korzyści wynikających ze szczepień, szczególnie w grupach wysokiego ryzyka. Lekarze i pracownicy służby zdrowia powinni regularnie informować́ pacjentów o możliwości zaszczepienia się i wyjaśniać, jakie korzyści zdrowotne może to przynieść. Warto również zastanowić się nad wprowadzeniem mechanizmów motywacyjnych, które zachęcą pacjentów do skorzystania z dostępnych szczepień́ np. poprzez refundację kosztów szczepień́ dla osób z grup ryzyka.”
Z badania jasno wynika, że im starsze osoby, tym większa obawa przed zapaleniem płuc, ale jednocześnie tym mniejsza wiedza na temat szczepień przeciwko pneumokokom i niższa gotowość do poddania się szczepieniu. Z kolei młodsze osoby, mimo że rzadziej boją się tej choroby, mają większą wiedzę na temat szczepień i częściej decydują się na ten krok. Istnieje zatem wyraźna potrzeba zintensyfikowania kampanii edukacyjnych, szczególnie wśród osób starszych, a także konieczność większego zaangażowania lekarzy w rekomendowanie szczepień w grupach najwyższego ryzyka.
Zebrane w raporcie dane wyraźnie wskazują na konieczność poprawy komunikacji pomiędzy lekarzami a pacjentami w zakresie szczepień, zwłaszcza w najstarszych grupach wiekowych. Starsze osoby, mimo większego lęku przed zapaleniem płuc, nie są odpowiednio edukowane na temat profilaktyki poprzez szczepienia. To z kolei prowadzi do niskiego poziomu zaszczepienia w tej grupie, co stawia ich w grupie wysokiego ryzyka. Zdecydowanie należy zwiększyć liczbę rekomendacji do szczepień, szczególnie wśród osób 65+, które są najbardziej narażone na poważne powikłania zdrowotne związane z infekcjami pneumokokowymi.
[1] Badanie Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, we współpracy z Ośrodkiem Badań Socjomedycznych prof. Tomasza Sobierajskiego, „Polki i Polacy, a zapalenia płuc i pneumokoki”, przeprowadzone realizowano za pomocą̨ techniki CAWI w paradygmacie badań ilościowych, przy wykorzystaniu panelu badawczego SW Research, w sierpniu 2024 roku, na reprezentatywnej próbie dorosłych Polek i Polaków liczącej 1000 osób.
Pełny raport znajdą Państwo: TUTAJ
