Stan przedcukrzycowy (prediabetes), czyli nieprawidłowa glikemia na czczo i/lub nieprawidłowa tolerancja glukozy po posiłkach, to stan pośredni pomiędzy zdrowiem a cukrzycą typu 2. Poziomy cukru we krwi nie wskazują jeszcze na pełnoobjawową cukrzycę, ale też nie mieszczą się już w normie. Można powiedzieć, że jest to wyraźny sygnał ostrzegawczy organizmu, że przestaje sobie radzić z metabolizowaniem węglowodanów. Jeśli mu nie pomożemy (zmieniając dietę, redukując masę ciała, zwiększając aktywność fizyczną) – zachorujemy na cukrzycę typu 2.
O stanie przedcukrzycowym mówimy wówczas gdy:
• Wynik glukozy na czczo mieści się w zakresie 100-126 mg/dl = nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG) i/lub
• Glikemia w 120. minucie testu obciążenia glukozą (OGTT) mieście się w zakresie 140-199 mg/dl = nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT)
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne jako preferowany sposób diagnozowania stanu przedcukrzycowego wskazuje na test obciążenia glukozą. Należy go wykonać rano, na czczo, czyli po 8-14 godzinach od ostatniego posiłku. Ważne jest, aby w dzień poprzedzający badanie nie ograniczać celowo węglowodanów, tylko jeść typowe dla siebie posiłki. Test obciążenia glukozą polega na pobraniu krwi do badania na czczo, a następnie wypiciu 250 ml roztworu zawierającego 75 g glukozy i powtórnym badaniu krwi po 120. minutach. Czas pomiędzy pobraniami krwi należy spędzić w spoczynku.
Stan przedcukrzycowy diagnozowany jest i na podstawie nieprawidłowego wyniku badania cukru na czczo, i nieprawidłowego wyniku testu obciążenia glukozą. Może też zdarzyć się tak, że obydwa pomiary wskazują na prediabetes. Zwykle w pierwszej fazie rozwoju stanu przeduckrzycowego pojawiają się nieprawidłowe cukry poranne.
Dlaczego cukier jest podwyższony?
Węglowodany, które są podstawowym składnikiem energetycznym naszej diety, w procesie trawienia rozkładane są do glukozy, która zaczyna krążyć w krwiobiegu i podnosić poziom cukru we krwi. Ten poposiłkowy wzrost glikemii to impuls dla trzustki, by wydzieliła insulinę, dzięki której glukoza (energia) z krwi przedostaje się do komórek. Te dzięki insulinie „piją” glukozę z krwi, a poziom cukru obniża się.
Problem zaczyna się wówczas, gdy z jakichś powodów komórki nie reagują na insulinę prawidłowo. Mimo, że w krwiobiegu jest jej dużo, pod jej wpływem nie przyjmują dostatecznie dużo glukozy. Ta zostaje we krwi, a efektem tego jest podwyższony poziom cukru. Stan ten nazywa się insulinoopornością i z czasem prowadzi do rozwoju stanu przedcukrzycowego oraz cukrzycy typu 2. Nieprawidłowy wynik glukozy na czczo wynika z oporności na insulinę przede wszystkim wątroby, która podczas postu wytwarza zbyt dużo glukozy. Z kolei przyczyną nietolerancji glukozy po posiłkach jest przede wszystkim upośledzona odpowiedź na ten hormon mięśni. Fizjologicznie mięśnie są pobudzane przez insulinę do przyjmowania glukozy z pożywienia, jeśli nie reagują na to pobudzenie, skutkuje to podwyższonymi glikemiami po posiłkach.
Czy stan przedcukrzycowy jest niebezpieczny?
Stan przedcukrzycowy to wczesna faza rozwoju cukrzycy typu 2, która polega na tym samym – czyli na zmniejszającej się wrażliwości organizmu na własną insulinę, a różnica dotyczy jedynie wysokości hiperglikemii. Co jednak najważniejsze – stan cukrzycowy ma charakter progresywny, jeśli nie wprowadzimy zmian w swojej diecie i trybie życia, na pewno przekształci się w cukrzycę. Statystyki pokazują, że wśród osób ze stanem przedcukrzycowym u 5–10% w ciągu roku rozwinie się cukrzyca i dotyczy to głównie tych, u których równocześnie występuje IGT i IFG.
Trzeba zdawać sobie sprawę, że już na etapie stanu przedcukrzycowego mogą pojawić się zmiany w naczyniach krwionośnych, które prowadzą do rozwoju powikłań, takich jak retinopatia, nefropatia czy polineuropatia. Ten wczesny etap zaburzeń tolerancji glukozy wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego oraz niektórych nowotworów. Dlatego, choć stan przedcukrzycowy jest uznawany za zaburzenie, a nie odrębną jednostkę chorobową, nie można go bagatelizować.
Jak zatrzymać cukrzycę?
Stan przedcukrzycowy nie tylko nie musi przejść w cukrzycę typu 2, ale zaburzenie to może się zupełnie cofnąć (powrót do prawidłowych glikemii na czczo i po posiłkach). Warunkiem jest redukcja masy ciała. Badania potwierdzają, że obniżenie masy o 5-10% u osób z prediabetes zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę o ponad 50 proc. Aby schudnąć konieczne jest zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmiana diety. Zgodnie z zasadami zdrowego odżywiania należy jeść regularnie, niewielkie porcje, a posiłki powinny być dobrze zbilansowane – zawierać węglowodany, białka i tłuszcze.
Niekiedy już przy stanie przedcukrzycowym wprowadza się do leczenia insulinę, szczególnie u osób z BMI≥35 kg/m2 oraz kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w prewencji cukrzycy typu 2 zaleca:
• regularne wykonywanie badań przesiewowych,
• powtarzaną edukację na temat zdrowego stylu życia,
• redukcję masy ciała,
• umiarkowaną regularną aktywność fizyczną minimum 150 minut tygodniowo,
• wdrożenie metforminy u osób < 60. roku życia, przy BMI ≥35 kg/m2 oraz u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej,
• unikanie leków o działaniu diabetogennym.
Artykuł powstał przy wsparciu firmy Merck
