W terapii cukrzycy typu 2 wykorzystuje się leki z różnych grup terapeutycznych. Wszystkie mają za zadanie obniżenie glikemii, ale działają w różny sposób. Lekarz dobiera je biorąc pod uwagę etap zaawansowania cukrzycy, ale także indywidualne uwarunkowania pacjenta, takie jak np. występowanie chorób dodatkowych.
Cukrzyca typu 2 jest chorobą o postępującym charakterze. Oznacza to, że z czasem staje się ona coraz bardziej zaawansowana, a obniżanie glikemii wymaga coraz więcej wysiłku. O ile na początkowym etapie leczenia do wyrównania poziomu glukozy może wystarczać dieta, to po jakimś czasie konieczne jest wprowadzenie pierwszego leku, którym zwykle jest metformina. Leczenie dietą i metforminą zwykle jest efektywne przez kilka lat, po czym przestaje wystarczać i konieczne jest wprowadzenie kolejnego leku o innym mechanizmie działania. W ten sposób, oddziałując na glikemię z różnych stron, można ją skuteczniej utrzymywać w granicach normy, a tym samym odsuwać w czasie konieczność przyjmowania insuliny. Insulina jest lekiem stosowanym w cukrzycy typu 2, kiedy wyczerpują się możliwości skutecznego obniżania glikemii lekami doustnymi. Dlaczego tak się dzieje?
Od nadmiaru insuliny do jej braku
W pierwszym etapie chorowania na cukrzycę typu 2 pacjenci zwykle mają wysoki poziom własnej insuliny. Ale jednocześnie stężenie cukru we krwi jest zbyt wysokie, ponieważ organizm nie jest w stanie wykorzystywać jej w efektywny sposób. Na tym etapie leczenie stosowane leki mają pomóc w lepszym wykorzystywaniu endogennej insuliny. Z czasem trzustka przestaje być wydolna w wydzielaniu znacznych ilości insuliny i stężenie tego hormonu we krwi obniża się. Na tym etapie leczenia sprawdzają się leki, które pobudzą wydzielanie własnej insuliny oraz takie, które poprawią proces jej wykorzystywania przez organizm. Kolejnym etapem rozwoju cukrzycy typu 2 może być znaczący niedobór własnej insuliny. To moment, kiedy konieczne jest przyjmowanie tego hormonu z zewnątrz.
Leczenie cukrzycy typu 2 to dostosowywanie leków do tego, czy trzustka pacjenta wydziela własną insulinę i w jakich ilościach. To kiedy jakie leki powinny być stosowane u danego pacjenta określają wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Poszczególne preparaty powinny być wprowadzane w odpowiedniej kolejności i odpowiednio ze sobą łączone – bardzo często pacjent z cukrzycą musi przyjmować leki z 2-3 grup terapeutycznych.
Główne grupy leków stosowane w cukrzycy typu 2
Metformina
• Lek, od którego zazwyczaj zaczyna się farmakologiczne leczenie cukrzycy typu 2;
• Uwrażliwia tkanki na działanie własnej insuliny, zmniejsza syntezę glukozy w wątrobie i zwiększa jej wykorzystywanie przez mięśnie;
• Obniża poziom cukru we krwi, ale także stężenie triglicerydów;
• Zwiększa stężenia „dobrego” cholesterolu HDL
• Nie powoduje hipoglikemii;
• Nie powoduje przyrostu masy ciała, może sprzyjać redukcji kilogramów.
Pochodne sulfonylomocznika
• Leki z tej grupy stosowane są coraz rzadziej z powodu licznych skutków ubocznych
• Stymulują komórki trzustki do wydzielania insuliny;
• Działają niezależnie od stężenia cukru we krwi – mogą powodować niedocukrzenia;
• Wykazują działanie przeciwzakrzepowe;
• Zaliczane do leków starszej generacji, obecnie tracą na znaczeniu, z powodu pojawiania się tzw. nowoczesnych leków przeciwcukrzycowych, mających mniej skutków ubocznych.
Antagoniści receptora GLP-1
• Naśladują inkretyny – hormony, które pobudzają wydzielania insuliny lub hamują rozpad naturalnych inkretyn w organizmie, przez co wzmacniają ich działanie;
• Leki o umiarkowanym działaniu – obniżają glikemię o 20-30 mg/dl;
• Hamują opróżnianie żołądka, opóźniają pojawianie się głodu;
• Nie powodują hipoglikemii;
• Nie powodują przyrostu masy ciała, a wręcz przeciwnie – ułatwiają odchudzanie;
• Niektóre leki inkretynowe podaje się w formie iniekcji podskórnych (podobnie jak insulinę).
Inhibitory SGLT-2
• Obniżają próg nerkowy, który fizjologicznie „ustawiony” jest na ok. 180-200 mg/dl – pod wpływem flozyn cukier z krwi do moczu przenika już przy wartości ok. 140 mg/dl – w efekcie poziom cukru we krwi jest niższy;
• Ułatwiają redukcję masy ciała – dziennie wraz ze słodkim moczem pacjent traci ok. 400 kcal;
• Nie powodują niedocukrzeń – nie działają, kiedy glikemia jest niższa niż 140 mg/dl;
• Działają silniej niż leki inkretynowe;
• Powinny być stosowane u osób z niewyrównaną cukrzycą – przy dobrym wyrównaniu nie dają efektów;
• Nie powinny być stosowane u osób bardzo szczupłych.
Cukrzyca typu 2 ma postępujący charakter – w zależności od etapu jej rozwoju lekarz dopiera odpowiednie leki. Typowe dla leczenia cukrzycy typu 2 jest przyjmowanie jednocześnie kilku leków o różnym mechanizmie obniżania poziomu cukru we krwi. O tym, czy leczenie jest skuteczne świadczy hemoglobina glikowana. Jeśli jej odsetek jest za wysoki oznacza to, że należy zmienić (zintensyfikować) leczenie. Na ostatnim etapie leczenia cukrzycy typu 2 stosuje się insulinoterapię. Insulina jest potrzebna wówczas, gdy pacjent nie wydziela już własnej insuliny, albo wydziela jej bardzo mało, co jest konsekwencją insulinooporności i wcześniejszej długotrwałej nadprodukcji tego hormonu.
Sabina Chwastek
Artykuł powstał przy wsparciu firmy Merck
