Od 1 listopada tego roku lekarz rodzinny może zlecać badania m. in. albuminurii (UACR), które pomogą wykryć przewlekłą chorobę nerek nawet na wczesnym etapie. Dzięki wprowadzeniu nefrologicznej opieki koordynowanej w POZ pacjent ma znacznie ułatwiony dostęp nie tylko do szybkiej diagnostyki chorób nerek, ale też ich dalszego leczenia.
Zmiany te są szczególnie ważne dla pacjentów chorujących na cukrzycę, narażonych na rozwój cukrzycowej choroby nerek (nefropatii cukrzycowej). Przy czym warto wspomnieć, że pacjenci diabetologiczni mogą korzystać ze zwiększonych uprawnień lekarza POZ także w ramach działającej już ponad rok ścieżki diabetologicznej.
W ramach ścieżki diabetologicznej w opiece koordynowanej POZ, lekarze rodzinni mają możliwość zlecania pacjentom chorującym na cukrzycę badań, które pozwolą wykryć nieprawidłowości w pracy nerek (albumina/kreatynina w moczu); wypisywać recepty na nowoczesne leki zatrzymujące progres choroby, a w razie potrzeby kierować pacjenta do nefrologa.
Rozszerzone uprawnienia lekarzy POZ
Osoby chorujące na cukrzycę powinny regularnie monitorować pracę nerek. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego precyzują, że badanie przesiewowe w kierunku zwiększonego wydalania albumin z moczem należy wykonywać raz w roku:
• u chorych na cukrzycę typu 1 od 5. roku trwania choroby;
• u chorych na cukrzycę typu 2 od momentu rozpoznania;
• u wszystkich chorych na cukrzycę ze współistniejącym nadciśnieniem tętniczym.
Czy to oznacza, że pacjent z cukrzycą raz w roku powinien zgłaszać się do nefrologa? Niekoniecznie. Obecnie diagnostykę sprawdzającą stan nerek można wykonać w przychodzi podstawowej opieki zdrowotnej, co więcej tam też pacjent może też być skutecznie leczony, jeśli badania faktycznie potwierdzą uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy. Do specjalisty zostanie skierowany, jeśli lekarz POZ uzna to za zasadne. Wówczas na taką konsultację pacjent czeka znacznie krócej, niż gdyby próbował się zapisać bez pośrednictwa lekarza POZ. Warto, aby pacjenci z cukrzycą wiedzieli o tych możliwościach, ponieważ skracają one czas oczekiwania na diagnostykę i ułatwiają rozpoczęcie leczenia. W cukrzycowej chorobie nerek czas ma ogromne znaczenie, a wielu chorych trafia do lekarza zbyt późno, co wyniki m.in. z faktu, że choroba przez długie lata przebiega bezobjawowo.
Badania, który wykonasz u lekarza rodzinnego
W ramach ścieżek diabetologicznej, kardiologicznej i nefrologicznej w opiece koordynowanej u lekarza POZ wykonasz badania, które wcześniej mógł zlecać jedynie nefrolog lub diabetolog. Poza dość standardowym badaniem kreatyniny we krwi i GFR, warto zwrócić uwagę na badanie albuminurii w moczu (określanie wskaźnika UACR).
• Stężenie kreatyniny w surowicy krwi i wskaźnik przesączania kłębuszkowego (GFR)
Oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi należy do podstawowych badań laboratoryjnych wykonywanych w ramach diagnostyki prawidłowego funkcjonowania nerek oraz chorób związanych z pośledzoną przemianą materii. Pozwala na monitorowanie stanu i funkcji nerek. Kreatynina jest wydalana przez nerki wraz z moczem (przesączana w kłębuszkach nerkowych) i służy do oceny wielkości przesączania kłębuszkowego tzw. eGFR, (estimated glomerular filtration rate). eGFR jest jednym z najważniejszych wskaźników stopnia uszkodzenia nerek.
• Albuminuria w moczu
Badanie to wskazuje na intensywność procesu chorobowego w niewydolności nerek np. w przebiegu cukrzycowej choroby nerek. Jest to badanie przesiewowe, które powinno być wykonywane raz w roku u pacjentów z cukrzycą oraz nadciśnieniem tętniczym, u których ryzyko uszkodzenia nerek jest wysokie. Albumina jest białkiem osocza, które jest obecne we krwi w wysokich stężeniach. Jeżeli nerki pracują prawidłowo, albumina przedostaje się do moczu w minimalnej ilości oznaczalnej w badaniu laboratoryjnym. Jednocześnie albumina jest jednym z pierwszych białek, które pojawiają się w moczu po uszkodzeniu nerek. Pacjenci z podwyższonym stężeniem tego białka w moczu są w grupie wysokiego ryzyka rozwoju postępującej choroby nerek oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Badanie albuminurii wykonuje się metodą całodobowej zbiórki moczu. W związku z tym obecnie stosuje się badanie albuminurii metodą UACR (dawniej ACR) polegającą na pobraniu porannej próbki moczu i określeniu stosunku zawartości albumin do kreatyniny, dzięki czemu nie trzeba już zbierać moczu przez cała dobę. Badanie wykonuje się metodą precyzyjną w laboratorium lub metodą szacunkową poprzez paski testowe nawet w domu, samodzielnie przez pacjenta.
Dlaczego wczesna diagnostyka jest tak ważna?
Cukrzycowa choroba nerek ma postępujący charakter. Nieleczona będzie prowadziła do coraz większego uszkodzenia nerek, co w przyszłości może wiązać się z koniecznością leczenia dializami lub przeszczepu nerki. Jednocześnie obecne możliwości zatrzymania progresu choroby są lepsze niż kiedykolwiek wcześniej. Pojawiły się nowe grupy leków, które skutecznie zatrzymują postęp choroby. Oczywiście, aby skutecznie leczyć nerki należy także dbać o prawidłowe cukry, zdrowo się odżywiać, prowadzić w miarę możliwości aktywny tryb życia, a także kontrolować stan układu sercowo naczyniowego. Niewielu pacjentów z cukrzycą zdaje sobie sprawę z tego, że choroby serca i nerek chodzą parami. Błędem jest myślenie o tych powikłaniach cukrzycy wybiórczo. Natomiast co warto podkreślić, skuteczne i nowoczesne leczenie cukrzycowej choroby nerek poprawia kondycję układu sercowo-naczyniowego i odwrotnie. Jest zatem o co walczyć.
Małgorzata Marszałek
Artykuł powstał przy wsparciu firmy Bayer
