Kawa? Bez wątpienia!
Temat kawy i jej obecności w życiu osób z cukrzycą rozpoczęliśmy w poprzednim artykule:
https://diabetyk.org.pl/kofeina-a-cukrzyca-czesc-1/
W obecnym odpowiadamy na kolejne ważne z medycznego punktu widzenia pytania dotyczące kawy: Jak wpływa ona na układ sercowo-naczyniowy? Czy ma działanie neuroprotekcyjne? Jak działa na wątrobę? Czy kobieta w ciąży może pić kawę?
Zagrożenie choroba niedokrwienną serca, zawałem mięśnia sercowego jest niestety co najmniej 2-krotnie wyższe u osób z cukrzycą typu 2. Cukrzyca w ponad 65% skojarzona jest z nadciśnieniem tętniczym. Zaburzenie rytmu serca m.in. migotanie przedsionków występuje istotnie częściej w przypadku cukrzycy (u 25% osób z cukrzycą typu 2 powyżej 65 roku życia). Także zaburzenia lipidowe m.in. hipercholesterolemia jest problemem u 70% osób z cukrzycą typu 2.
Tym ważniejsza jest odpowiedz na pytanie jaki jest związek picia kawy z chorobą niedokrwienna serca, migotaniem przedsionków, poziomem LDL-Cholesterolu tzw. „złego cholesterolu”.
Czy picie kawy zmniejsza ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych?
W obserwacji długoletniej spożycie kawy wywiera korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Badania epidemiologiczne sugerują, że umiarkowane spożywanie kawy może być skojarzone ze zmniejszeniem ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych jak również zgonu ogółem (Mendoza MF, Ochsner Journal 2023). W niektórych badaniach wykazano, że regularne spożywanie kawy w ilości od 3 do 5 filiżanek dziennie zmniejsza ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Ale należy podkreślić, że nie wszystkie obserwacje ten korzystny wpływ potwierdzają (Mendoza MF, Ochsner Journal 2023; Ming Ding, NIH Public Access, 2014).
Ważne jest również to, że reakcja na spożycie kawy (kofeiny) jest indywidualna. Po wypiciu kawy może wystąpić krótkotrwały wzrost ciśnienia tętniczego oraz przyspieszenie czynności serca. Metabolizm kofeiny jest indywidualny, okres półtrwania może wynosić średnio od 2,5 godzin do 4,5 godzin, a u kobiet w ciąży w 3 trymestrze może wzrastać do 15 godzin. Interesujący jest fakt, że palenie zwiększa klirens kofeiny o ponad 50% (Rob M.van Dam, NEJM 2020; Nehlig A, Pharmacol Rev, 2018).
Jak kawa wpływa na wydolność serca?
Są dowody na to ze umiarkowane spożycie kawy zmniejsza ryzyko rozwoju niewydolności serca.
Czy kawa zwiększa ryzyko migotania przedsionków?
Pewnym zaskoczeniem jest obserwacja dotycząca zmniejszenia ryzyka migotania przedsionków u osób pijących kawę. Co ciekawe, także u osób pijących umiarkowane ilości kawy było mniejsze ryzyko udaru mózgu czy rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Jak kawa wpływa na wątrobę?
Częstym problemem związanym z cukrzycą typu 2 oraz z insulinoopornością jest stłuszczenie wątroby. Dotyczy ono ponad 60% osób z wysokimi wartościami glikemii.
Kawa wywiera wpływ hepatoprotekcyjny. Ochronny wpływ kawy na wątrobę wyraża się m.in. zmniejszeniem stopnia stłuszczenia wątroby. Inne korzystne działania to zmniejszenie ryzyka zwłóknienia wątroby u osoby zakażonej wirusem WZW C. Zakażenie tym wirusem jest częstsze u osób z cukrzycą. Kawa zmniejsza także ryzyko rozwoju pierwotnego raka wątroby (hepatoma). Interesujące są także dane sugerujące wpływ spożywania kawy na zmniejszenie ryzyka innych chorób nowotworowych, m.in. raka jelita grubego, przełyku czy gardła (HeathRD, World Journal of Hepatology, 2017).
Jaki jest wpływ kawy na układ nerwowy?
Kawa wykazuje także neuroprotekcyjne działanie, m.in. w chorobie Parkinsona. W wielu badaniach oceniano wpływ kawy na układ nerwowy. Metaanaliza tych badań przeprowadzona przez zespół naukowców z Taiwanu wykazała, że kofeina zmniejsza ryzyko rozwoju choroby Parkinsona. Co więcej spowalnia progresję objawów ruchowych u pacjentów z rozpoznaną już chorobą Parkinsona.
Mechanizm w jakim działa kofeina zawarta w kawie mi.in. na komórki układu nerwowego jest dobrze poznany. Kofeina jest antagonistą receptora adenozyny A2A. W mózgu obecne są różne typy receptorów adenozyny. Receptory adenozyny A2A są obecne w neuronach dopaminergicznych. Zaburzona funkcja tych neuronów odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju choroby Parkinsona.
Oddziaływanie kofeiny na receptor adenozyny A2A (poprzez zahamowanie szlaku PI3K/AKT) przyczynia się do neuroprotekcji (Chien Tai Hong, Nutrients, 2020). Nie potwierdziły się natomiast wcześniejsze doniesienia o protekcyjnym działaniu kawy w chorobie Alzheimera. Metaanaliza badań prospektywnych wykonana przez szwedzkich badaczy nie wykazała związku kawy z ryzykiem demencji czy choroby Alzheimera (S.C. Larsson, Nutrients, 2018).
Czy w okresie ciąży kobieta chorująca na cukrzycę może pić kawę ?
W okresie ciąży metabolizm kofeiny jest zmniejszony szczególnie w 3 trymestrze. Okres półtrwania kofeiny w tym czasie może wydłużyć się kilkukrotnie. Dla kobiet w ciąży i karmiących piersią bezpieczna dzienna dawka kofeiny wynosi 200 mg (EFSA oraz zalecenia brytyjskie UK Food Standars Agency). Natomiast w aktualnych zalecenia WHO rekomendowane jest maksymalne spożycie kofeiny z różnych źródeł w okresie ciąży poniżej 300 mg/dziennie. Wyższe ilości kofeiny w ciąży mogą przyczynić się do większego ryzyka poronienia.
PODSUMOWANIE
Regularne picie kawy w umiarkowanych ilościach może mieć znaczenie prozdrowotne zarówno dla układu sercowo naczyniowego, nerwowego, regeneracji wątroby, zmniejszenia ryzyka chorób nowotworowych (np., wątroby, jelita grubego) jak i zmniejszenia ryzyka cukrzycy typu 2. Cukrzyca nie stanowi przeciwwskazania do spożywania kawy.
Irina Bosek
Dr n.med. diabetolog
Roman Kuczerowski
Dr n.med. diabetolog, endokrynolog
