Kawa w świetle badań klinicznych

Od wielu lat trwają dyskusje na temat bezpieczeństwa spożywania kawy w kontekście chorób układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, choroba wieńcowa, migotanie przedsionków, niewydolność serca itd.). Analiza wyników 21 badań (przeprowadzonych w latach 1966-2008) wykazała, że umiarkowane spożycie kawy (1-3 filiżanki dziennie) zmniejsza ryzyko zgonów z przyczyn chorób układu krążenia o 24% w porównaniu do osób niespożywających kawy.

Kawa a zawał serca

Badanie z 2006 roku wskazuje na wzrost częstości zawału serca o 50% w ciągu godziny od spożycia kawy, ale taką zależność odnotowano tylko u osób prowadzących siedzący tryb życia, u których występowały co najmniej 3 czynniki ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Liczne badania wykazały jednak, że umiarkowane spożycie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Zależność między spożyciem kawy a ryzykiem zawału mięśnia sercowego, zbadana na 140 220 uczestnikach, ma wygląd krzywej J z minimalnym ryzykiem zawału przy 4 filiżankach kawy na dobę. Bardzo podobną zależność wykazano dla spożycia soli kuchennej.

Kawa a udar mózgu

Ryzyko udaru mózgu, zbadane na 442 098 uczestnikach, jest najniższe przy spożyciu 3-6 filiżanek dziennie, obniżone przy spożyciu 1-3 filiżanek, a przy spożyciu powyżej 6 filiżanek dziennie równe ryzyku populacyjnemu (tzn. równe ryzyku osób, które nie spożywają kawy).

Kawa a nadciśnienie tętnicze

W  2004 roku Pappaioannau wraz ze swoim zespołem  wykazali, że kofeina w dawce 250 mg zwiększa sztywność ściany tętnic, poprzez blokowanie receptora adenozynowego, czego efektem jest wzrost ciśnienia krwi zarówno skurczowego jak i rozkurczowego o ok. 5-10 mmHg. Dane te mogłyby sugerować że picie kawy może być czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego. W literaturze można spotkać wiele wykluczających się wzajemnie danych. Sytuacja ta spowodowana jest faktem, że w pewnych badaniach oceniano okazyjne picie kawy a w innych przewlekłe umiarkowane. Wzrost ciśnienia i aktywności układu współczulnego zaraz po jej konsumpcji wykazano tylko u osób niepijących kawy nawykowo, natomiast nie udowodniono wpływu nałogowego spożywania kawy na ciśnienie tętnicze krwi. W badaniu przeprowadzonym na 155 594 kobietach nie stwierdzono związku między piciem kawy a rozwojem nadciśnienia tętniczego. W przeciwieństwie do kawy, znacząco wyższe ryzyko nadciśnienia wiązało się ze spożywaniem napojów typu cola. Umiarkowane przewlekłe picie kawy może prowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego, ponieważ kawa działa moczopędnie. Podsumowując kawa i inne używki zawierające kofeinę zwiększają wartość ciśnienia tętniczego, ale efekt ten ma znaczenie dopiero przy ilościach znacznie przewyższających normalne dzienne spożycie oraz przy okazyjnym spożywaniu tych napojów.

Kawa a zaburzenia rytmu serca

Badania nie wykazały wzrostu ryzyka arytmii zarówno komorowych, jak  i nadkomorowych u osób spożywających w sposób umiarkowany i przewlekły kawę. Badania w Kalifornii na 130 054 ochotnikach, trwające 17,6 roku, wykazały wręcz, że spożywanie kawy zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu arytmii. Wśród 33 638 kobiet obserwowanych przez 14,4 roku nie wykazano związku między spożyciem kawy a występowaniem napadowego migotania przedsionków. W badaniu z 2013 roku wykazano ponadto, że umiarkowane spożywanie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia migotania przedsionków.

Kawa a niewydolność serca

W badaniach przeprowadzonych w 2011 roku stwierdzono, ze wypijanie 1–5 kaw dziennie nie wpływało na ryzyko rozwoju niewydolności serca. Z kolei na podstawie innego badania można wysunąć wniosek, że codzienne picie kawy zmniejsza aż o 30% ryzyko niewydolności serca u kobiet. U mężczyzn obserwowano ten efekt, ale znacznie mniej zaznaczony.

Kawa a długość życia

Naukowcy z International Agency for Research on Cancer (IARC) i Imperial College London przeanalizowali dane na temat pół miliona ludzi powyżej 35. roku życia z 10 europejskich krajów, w celu oceny wpływu picia kawy a śmiertelnością. Wyniki sugerują, że umiarkowane spożycie kawy (do ok. 3 filiżanek dziennie) nie szkodzi zdrowiu, a dodanie kawy do diety może przynieść zdrowotne korzyści i wydłużać życie.

Kawa a cukrzyca

W badaniu przeprowadzonym z udziałem holendrów wykazano, że regularne picie tego napoju zmniejszało ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, przy czym efekt był zależny od dawki. Spożywanie 3–4 filiżanek kawy dziennie redukowało ryzyko o 21%, natomiast 5–6 filiżanek – o 27%. W analizie z 2014 roku, obejmującej ponad milion badanych, w tym ponad 45 tysięcy chorych na cukrzycę typu 2, wykazano, że bez względu na rodzaj kawy (bezkofeinowa lub kofeinowa) wypicie 6 filiżanek kawy dziennie wiąże się z 33% zmniejszeniem ryzyka rozwoju choroby.

Ile mogę spożywać kawy?

Napój Zawartość kofeiny w mg
Filiżanka czarnej kawy 70-140
Filiżanka kawy rozpuszczalnej 95
Filiżanka espresso 57
Niepełna szklanka sypanej czarnej herbaty 65
Butelka coli 30-90
Filiżanka kawy mrożonej 50-70
Szklanka herbaty w torebkach 46
Butelka 0,33 l coli 45
Szklanka zielonej herbaty 31

W świetle przedstawionych badań można stwierdzić, że korzyści zdrowotne może przynieść jedynie umiarkowane i przewlekłe (nawykowe) picie kawy w ilości 1-3 filiżanek dziennie. Dawka śmiertelna kofeiny dla dorosłego człowieka wynosi 10 g.

Podsumowanie

Najlepszym podsumowaniem niniejszego przeglądu jest fakt, że od paru lat Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie umieszcza w swojej piramidzie zdrowego odżywiania … właśnie filiżankę kawy.

Stanisław Surma, student medycyny

Bibliografia

  1. Zdrojewicz Z. i wsp. Czy picie kawy jest zdrowe? Med Rodz 2016; 19(3): 138-145.
  2. Scientific Opinion on the safety of caffeine. European Food Safety Authority, 2015.
  3. Wierzejska R., Jarosz M.: Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. Optymistyczne doniesienia naukowe. Przegl. Epidemiol. 2012; 66: 509–512.
  4. Geleijnse J.M.: Habitual coffee consumption and blood pressure: an epidemiological perspective. Vasc. Health Risk Manag. 2008; 4 (5): 963–970.
Print Friendly, PDF & Email
Skip to content