Badanie hemoglobiny glikowanej było, i nadal pozostaje, ważnym elementem oceny kontroli cukrzycy. To w oparciu również o ten wskaźnik lekarz kwalifikuje pacjenta z cukrzycą typu 1 do refundacji pompy insulinowej, a pacjentowi z cukrzycą typu 2 proponuje intensyfikację prowadzonej terapii. Jednocześnie, w dobie korzystania z nowych technologii, mamy dostęp do innych danych, weryfikujących skuteczność kontroli cukrzycy. Warto oceniać je łącznie, aby uzyskać jak najpełniejszy obraz wyrównania glikemii.
Punktem wyjścia dla badania hemoglobiny glikowanej było odkrycie procesu glikacji, tj. trwałego łączenia się glukozy z wolnymi grupami aminowymi białek, między innymi hemoglobiną. Hemoglobina w krwinkach czerwonych stosunkowo łatwo dołącza cząsteczkę glukozy z krwi. Im wyższe stężenie glukozy we krwi i im dłużej się ono utrzymuje, tym więcej dołącza się glukozy, a w rezultacie powstaje wyższa wartość hemoglobiny glikowanej.
Oznaczenie hemoglobiny glikowanej ciągle jest powszechnie stosowane do oceny stopnia wyrównania cukrzycy, mimo że wiemy już coraz więcej o ograniczeniach tego badania. Wiadomo, że poprawny poziom hemoglobiny glikowanej nie jest gwarancją dobrego wyrównania cukrzycy, ponieważ zmniejszanie lub zwiększanie się stężenia hemoglobiny glikowanej we krwi następuje powoli – w ciągu wielu dni, nie godzin. Wskaźnik ten nie pokazuje krótkotrwałych, niekorzystnych dla zdrowia incydentów hipoglikemii, hiperglikemii a także zmienności stężeń glukozy.
Duże wahania glikemii występują przede wszystkim podczas leczenia insuliną, pacjenci z cukrzycą typu 2, przyjmujący leki doustne nie doświadczają ich w aż tak dużym zakresie.
Kiedy HbA1c, kiedy TIR?
Zgodnie z aktualnymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego „u pacjentów stosujących system ciągłego monitorowania stężenia glukozy (continuous glucose monitoring – CGM) lub systemy do skanowania (isCGM/FGM) jednym z podstawowych parametrów oceny wyrównania cukrzycy powinien być czas spędzony w glikemii docelowej (time in range – TIR)”. Zapis ten stawia na równi „time in range” z badaniem hemoglobiny glikowanej. To ile czasu spędzamy w zakresie docelowym bez problemu sprawdzimy w aplikacji systemu, dane te aktualizują się same, każdego dnia korzystania z sensora do pomiaru stężenia glukozy.
Ile czasu powinniśmy spędzać w docelowym zakresie glikemii?
| Grupa pacjentów | Czas w zakresie docelowym | Normy glikemii |
| Cukrzyca typu 1/cukrzyca typu 2 |
> 70%; > 16 godzin 48 minut |
70-180 mg/dl (3.9-10.0 mmol/l) |
| Osoby starsze/ osoby z wysokim ryzykiem hipoglikemii |
> 50%; > 12 godzin |
70-180 mg/dl (3,9-10 mmol/l) |
| Kobiety w ciąży z cukrzycą typu 1 | > 70%; > 16 godzin 48 minut |
63-140 mg/dl (3,5-7,8 mmol/L) |
Czas w zakresie docelowym, a także czas spędzany z glikemią powyżej i poniżej normy to nowe parametry, do których mają dostęp osoby stosujące ciągły monitoring glikemii. Nie jest to jeszcze parametr uniwersalny, dostępny dla wszystkich diabetyków.
W odróżnieniu od badania HbA1c, tutaj mamy glikemię „rozbitą” na normoglikemię, hipoglikemię i hiperglikemię z dokładną informacją, ile czasu w przeciągu dnia, tygodnia czy kwartału spędzaliśmy w jakim przedziale. Jest to zatem bardzo szczegółowe spojrzenie na to jak kontrolowana jest nasza cukrzyca.
Z wielu powodów, czas w zakresie docelowym to bardziej „przyjazny” dla pacjenta parametr, niż badanie hemoglobiny.
• Wynik naszej samokontroli mamy zawsze w aplikacji, bez pobierania krwi do badania
• Można analizować czas w zakresie docelowym z krótszych przedziałów czasowych (2 tygodnie, miesiąc), a wtedy lepiej widać, jak nasze konkretne działania (np. zwiększenie aktywności fizycznej) przełożyły się na nasze wyniki.
• TIR może być elementem motywującym pacjenta do większego zaangażowania w leczenia, bo aktualizuje się na bieżąco i szybko odzwierciedla poprawę kontroli glikemii.
• W połączeniu z innymi danymi z systemów do ciągłego monitorowania glikemii, time in range pozwala stwierdzić nie tylko, że mamy skłonność do niedocukrzeń czy przecukrzeń, ale też kiedy się one pojawiają, a co za tym idzie, na jakie momenty dnia i związane z nimi postępowanie warto zwrócić uwagę, żeby wyeliminować powtarzające się błędy.
Badanie hemoglobiny glikowanej u pacjenta stosującego ciągły monitoring glikemii ciągle ma dla niego znaczenie edukacyjne. Patrzenie łącznie na TIR i HbA1c na pewno pozwala jednak lepiej zrozumieć nasz organizm.
W przypadku osób nie korzystających z ciągłego monitoringu glikemii, hemoglobina glikowana pozostaje „złotym standardem” wyrównania cukrzycy. U osób nie leczonych insuliną, u których nie dochodzi do dużych wahań glikemii jest to również ciągle miarodajny parametr wyrównania metabolicznego cukrzycy i prognostyk rozwoju ewentualnych powikłań naczyniowych.
Michalina Kozłowska
