Insulinooporność, nadmierna masa ciała, cukrzyca typu 2 oraz zaburzenia gospodarki lipidowej towarzyszą często kobietom chorym na zespół policystycznych jajników (PCOS) oraz osobom z autoimmunologicznym schorzeniem zapalnym tarczycy – Hashimoto. Wprawdzie chorobą Hashimoto mogą być dotknięte osoby różnej płci i w różnym wieku, ale najczęściej chorują kobiety (do 95% wszystkich przypadków) między 30 a 50 rokiem życia. Choroby związane z insulinoopornością, oprócz leczenia farmakologicznego, wymagają odpowiedniej dietoterapii i prawidłowej podaży składników odżywczych. Świadczy o tym coraz więcej danych naukowych, które potwierdzają korzystny wpływ prawidłowego żywienia, zarówno na przebieg, jak i skuteczność leczenia.
Zalecane jest wprowadzenie diety o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych, opierającej się na produktach o niskim indeksem glikemicznym oraz wdrożenie regularnej aktywności fizycznej. Dieta zawsze powinna być dobrana indywidualnie ze względu na często inne współistniejące choroby, jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, stan zapalny czy nieprawidłowy lipidogram.
Ze względu na często występującą nadmierną masę ciała u osób cierpiących na powyższe schorzenia, należy zwrócić szczególną uwagę na energetyczność diety oraz odpowiednią ilość białka pełnowartościowego dostarczanego w dziennej racji pokarmowej. Insulinooporność stwierdza się u 62-80% pacjentek ze wskaźnikiem masy ciała BMI (body mass index) powyżej 30 kg/m2. Wartość energetyczna diety powinna być dostosowana do budowy ciała pacjenta. W przypadku pacjentów z nadwagą lub otyłością, zgodnie z wartościami wskaźnika BMI, należy rozważyć zastosowanie diety redukcyjnej o około 500 do 1000 kcal/dobę.
Do ważnych celów diety należy ograniczenie uczucia głodu i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jadłospis musi być zbilansowany pod względem wartości odżywczej. Należy ograniczyć ilość spożywanych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, jego ilość w diecie powinna wynosić 30-40 g na dobę. Należy również znacznie ograniczyć spożycie tłuszczów typu trans oraz przemysłowo utwardzonych tłuszczów roślinnych. Głównym źródłem izomerów trans są potrawy smażone, chipsy, żywność typu fast-food, tłuszcze piekarnicze i wyroby cukiernicze. Korzystnie na obniżenie stężania cholesterolu wpływa spożycie produktów bogatych w błonnik pokarmowy. Błonnik jest jak gąbka, która wychwytuje związki toksyczne w jelitach i zapobiega ich powtórnemu wchłanianiu oraz wiąże tłuszcz i cholesterol co zmniejsza ryzyko chorób serca. Przyśpiesza on również perystaltykę jelit, zmniejsza pH i czas pasażu masy kałowej, zapobiega zaparciom, żylakom odbytu, polipom, pobudza ukrwienie jelit, obniża wartość energetyczną diety jednocześnie utrzymując uczucie sytości.
Szczególnie istotne znaczenia ma w diecie osób z insulinoopornością ze względu na często występujące zaparcia i konieczność utrzymania odpowiedniej stymulacji wydzielania insuliny. Polecane są produkty bogate w błonnik, takie jak: siemię lniane, orzechy i ziarna, pieczywo pełnoziarniste, warzywa oraz jabłka i gruszki oraz produkty wzbogacane w błonnik. Zalecane spożycie warzyw i owoców powinno wynosić około 700 g na dzień. Ważny jest odpowiedni dobór technik kulinarnych – należy unikać potraw smażonych. Podstawowa technika przygotowywania potraw to gotowanie, pieczenie w folii lub pergaminie.
Podsumowanie zaleceń dietetycznych dla osób z Hashimoto i PCOS:
1. Postępowanie dietetyczne w insulinooporności bazuje na zasadach racjonalnego żywienia.
2. Codzienny jadłospis powinien obfitować w pełnowartościowe białko, węglowodany złożone oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
3. Istotne jest pokrycie zapotrzebowania na składniki mineralne tj. jod, selen, żelazo i cynk oraz witaminy: B12, D oraz C, E, b-karoten.
4. W celu obniżenia nasilenia odpowiedzi imunologicznej z diety należy wyeliminować żywność wysoko przetworzoną, która zawiera duże ilości sztucznych konserwantów, barwników i wzmacniaczy smaku.
5. Odpowiednia podaż błonnika w diecie, zgodna z aktualnymi normami żywienia 25 do 40 g/dziennie.
Powyższe postępowanie wspomaga leczenie farmakologiczne oraz przyczynia się do znaczącej poprawy stanu zdrowia i samopoczucia.
| I ŚNIADANIE Omlet z kiełkami: chleb wzbogacony w błonnik 2 kromki (60g); jajko 2 sztuki (100g); kiełki rzodkiewki 1 łyżka (10g); natka pietruszki 1 łyżka (10g); masło 1 łyżka (10g); pieprz, sól. Kawa z mlekiem: mleko 1,5 % (50ml) II ŚNIADANIE Jogurt naturalny 1 opakowanie (150g); Płatki śniadaniowe wzbogacane w błonnik 3 łyżki (30 g); Borówki 1/2 szklanki (70 g) OBIAD Pierś z indyka w jogurtowej marynacie: pierś z indyka (140g); olej 1 łyżka (10g); jogurt naturalny (150g); czosnek 1 ząbek; imbir 1 łyżka; koperek 1 łyżka; makaron wzbogacony w błonnik 1 szklanka (120g) Surówka: biała kapusta (poszatkowana) 1 szklanka (100g); marchewka 1 sztuka por 1/3 szt.(50g); sok z cytryny; olej (10g); pieprz. Mięso obsmażamy, dusimy pod przykryciem z imbirem i czosnkiem. Jogurt dodajemy pod koniec. PODWIECZOREK Koktajl pietruszkowo-cytrusowy: natka pietruszki 4 łyżki 30g; pomarańcza 1/2 szt. (70g); kiwi 1 szt. (90g); woda 200 ml KOLACJA Sałatka z roszponki: roszponka (50g); suszone pomidory w oleju 2 szt.(40g); papryka 1/4 szt. (50g); seler naciowy 1/2 łodygi (20g); pestki dyni (10g); sos winegret (1 łyżka oleju + 1 łyżka soku z cytryny + 2 łyżki wody + 1 łyżka majeranku i ziół prowansalskich + 1/2 łyżeczki soli, można dodać 1 łyżeczkę musztardy); chleb wzbogacany w błonnik – 1 kromka (30g) (chleb można pokroić w kostkę i na suchej patelni zrobić grzanki). |
Mgr Ewa Dygaszewicz,
Dietetyczka i edukatorka diabetologiczna
Prezes Pomorskiego Oddziału Wojewódzkiego PSD
Piśmiennictwo:
Jarosz M, Stolińska H, Wolańska D. Żywienie w niedoczynności tarczycy. PZWL, Warszawa 2016: Warszawa.
Balen AH, Conway GS, Kaltsas G, et al. Polycystic ovary syndrome: the spectrum of the disorder in 1741 patients. Hum Reprod. 1995; 10(8): 2107–2111, indexed in Pubmed.
Jamioł-Milc D., Stachowska E., Chlubek D. Skutki spożywania trans nienasyconych kwasów tłuszczowych w okresie ciąży i laktacji. Ann Acad Med Stet. 2010.
E. Zakrzewska, M. Zegan., E. Michota-Katulska, D. SzostakWęgierek. Zalecenia dietetyczna w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Brom Chem Tokskol. 2015; 48(2): 117–127.
Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation. Hell J Nucl Med. 2017; 20(1): 51–56, doi: 10.1967/s002449910507, indexed in Pubmed: 28315909.
Katarzyna Pastusiak i wsp. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 4, 155–160 159.
Artykuł powstał przy współpracy z firmą Interfiber, międzynarodowym producentem błonnika pokarmowego.
