W czasie wakacji częściej niż w innych okresach roku pacjenci zastanawiają się nad zmianą terapii – chętnie zostawiają w domu pompy insulinowe i „przerzucają się” na intensywną insulinoterapię przy wykorzystaniu wstrzykiwaczy (penów). Nie ma w tym nic złego – dążymy do tego, by leczenie cukrzycy było elastyczne i dostosowane do potrzeb pacjenta – niemniej wymaga to pewnych umiejętności.
Przypomnijmy sobie zatem, jakie zasady obowiązują nas, kiedy na jakiś czas chcemy zmienić metodę podawania insuliny bazalnej (długodziałającej).
Znajomość zasad postępowania podczas czasowego odpięcia od pompy jest konieczna dla każdego pompiarza. Nie tylko ze względu na wygodę krótkich „wakacji” od pompy, ale także ze względu na bezpieczeństwo w przypadku niespodziewanej awarii pompy. Choć te zdarzają się rzadko, w ramach przygotowania osoby z cukrzycą do terapii pompowej, należy nauczyć ją także radzenia sobie w razie niemożności korzystania z urządzenia.
Wiedzę tę można też dobrze wykorzystać dla podniesienia komfortu życia z cukrzycą – terapia jest elastyczna, można ją dostosować do różnych niecodziennych sytuacji.
Pacjenci oczekują bezpiecznej wygody
Edukując moich pacjentów w zakresie czasowej rezygnacji z pompy powtarzam im – możesz z tego korzystać, ale nie musisz. Wybór należy do diabetyków, ale muszą być przygotowani na taką ewentualność.
Dzięki wiedzy, jak radzić sobie i z pompą, i bez niej pacjenci nabierają poczucia bezpieczeństwa, ale też nie czują się cukrzycą zniewoleni, a jest to szczególnie ważne w przypadku młodzieży i młodych dorosłych z cukrzycą. Każdy z nas jest inny i inaczej odbiera życie z urządzeniem, jakim jest pompa w czasie wakacji, plażowania, kąpieli, wyjazdu do Aquaparku czy innej aktywności fizycznej, ale też takich pięknych, niecodziennych uroczystości jak ślub, wesele, czy inne nietypowe zdarzenia. Dla jednych pompa nie stanowi problemu np. na plaży, inni bardzo źle czują się z tym, że widać, że coś im dolega. Dlatego też lekarze powinni brać pod uwagę samopoczucie pacjentów i w razie potrzeby pomagać im w czasowej zmianie modelu terapii.
Zmiana w praktyce
Zapewniam, że czasowe odpięcie od pompy i przejście na wielokrotne wstrzyknięcia jest proste, bezpieczne i daje pełną skuteczność leczenia. Narzędziami podczas tej zmiany są dotychczas stosowana insulina w pompie, zwykle analog szybkodziałający (konieczny jest odpowiedni pen) oraz insulina podstawowa, bazowa. W tym przypadku najkorzystniejszy jest analog długodziałający, który zapewnia 24 godzinne bezszczytowe działanie. Aktualnie preparatem insuliny spełniającym te warunki jest glargina. Najistotniejsze zasady podczas zmiany sposobu podawania insuliny dotyczą czasu podania leku oraz jego ilości. Podanie analogu długodziałającego powinno mieć miejsce około 2-4 godzin przed odpięciem pompy, czyli na zasuwkę. Na podobnych zasadach należy podłączyć pompę, czyli na 2-4 godziny przed planowanym czasem podania glarginy. Przy braku możliwości zachowania odstępu czasowego („zasuwki”) możemy spodziewać się hiperglikemii. Wówczas konieczne są korekty analogiem insuliny szybkodziałającej.
Dawka glarginy to najczęściej dawka bazy w pompie powiększona o 20% i wstrzyknięta zwykle wieczorem po godzinie 21, zawsze o stałej porze. Dla osób o nieprzewidywalnej aktywności fizycznej w ciągu dnia podzielenie dawki glarginy na 2 części, podawane rano i wieczorem pozwala na jeszcze bardziej elastyczny model leczenia, bo np. można zmniejszyć dawkę nocną po dłuższym i aktywniejszym niż zwykle wysiłku popołudniowym czy wieczornym.
Pozostałe parametry samokontroli, takie jak: o ile obniża mi glikemię 1j insulin, wartości docelowe glikemii, przelicznik na węglowodany czy na 100 kcal zbilansowanego posiłku (50% węglowodanów 15-20% białka i 30-3% tłuszczy) pozostają bez zmian.
Wieloletnie doświadczenia naszego ośrodka w tym „żonglowaniu insuliną” są bardzo dobre i potwierdzają to, że pacjenci nie muszą kurczowo trzymać się raz obranej terapii. Warunkiem jest znajomość zasad postępowania oraz to, czego cukrzyca wymaga zawsze i od wszystkich – dyscyplina.
Prof. dr hab. n. med. Przemysława Jarosz-Chobot
Z POMPY NA PENY – INFORMACJE PRAKTYCZNE
- Podanie insuliny długodziałającej powinno mieć miejsce około 2-4 godzin przed odpięciem pompy. Na podobnych zasadach należy podłączyć pompę, czyli na 2-4 godziny przed planowanym czasem podania insuliny bazalnej.
- Należy pamiętać o tym, że ze względu na różny sposób podawania insuliny, baza w postaci analogu długodziałającego musi być nieznacznie wyższa niż ta w pompie. Co ciekawe, jeśli zmieniamy rodzaj stosowanej insuliny z NPH na analog długodziałający wówczas zwykle potrzebujemy go mniej niż insuliny ludzkiej.
- Przelicznik insulina – wymiennik oraz zasady podawania insuliny doposiłkowej pozostają bez zmian.
- Dawka analogu długodziałającego powinna być wstrzykiwana o stałej porze, najczęściej wieczorem.
- W przypadku powtarzających się nocnych hipoglikemii można podawać insulinę rano, także o stałej porze.
- U osób bardzo aktywnych fizycznie warto rozważyć podawanie insuliny bazalnej w dwóch dawkach – rano i wieczorem. Dzięki temu możemy bardziej elastycznie dawkować insulinę w zależności od stopnia aktywności fizycznej w ciągu dnia.
