Cukrzyca, a zwłaszcza cukrzyca typu 2, bardzo rzadko jest jedyną dolegliwością, jaka towarzyszy pacjentowi. W cukrzycy bardzo często występują inne choroby – np. serca, tarczycy, nerek, oczu. Ale najczęstszą choroba współistniejącą z cukrzycą jest nadciśnienie tętnicze – leki na nadciśnienie przyjmuje 9 z 10 chorych na cukrzycę. Dlaczego?
Nadciśnienie tętnicze jest w ogóle najczęstszą chorobą przewlekłą – w Polsce choruje na nie ponad 11 mln osób. Ale to nie jedyna przyczyna, z powodu której osoby z cukrzycą bardzo często mają nadciśnienie – cukrzyca bowiem ma wiele cech sprzyjających wzrostowi ciśnienia tętniczego.
Jak cukrzyca sprzyja nadciśnieniu?
W cukrzycy duża ilość glukozy we krwi tak działa na ściany naczyń krwionośnych, że stają się one dużo sztywniejsze niż u osób bez cukrzycy. Gdy ściana tętnicy twardnieje, wówczas przepływ krwi pompowanej przez serce wywołuje większe ciśnienie niż gdyby naczynia krwionośne były miękkie, podatne na rosnące ciśnienie i elastyczne. Duża ilość glukozy we krwi uszkadza też bezpośrednio komórki wyściełające wnętrze naczyń krwionośnych, tzw. komórki śródbłonka. W normalnych warunkach śródbłonek produkuje różne substancje regulujące napięcie ściany naczyń, ale gdy zostaje on uszkodzony przez nadmiar cukru we krwi, wówczas ta regulacja napięcia naczyń przestaje działać i to także prowadzi do podniesienia się ciśnienia tętniczego.
Kolejna przyczyna tak częstego występowania nadciśnienia w cukrzycy jest związana z otyłością, która też jest obecna u wielu chorych z cukrzycą. U osób otyłych dochodzi do takich zmian w wydzielaniu i działaniu różnych hormonów, że w efekcie rośnie ciśnienie krwi. W dodatku u takich osób objętość krwi jest większa niż u osób szczupłych, a musi się ona zmieścić w określonej objętości naczyń krwionośnych, która nie jest większa u otyłych niż u szczupłych.
Kondycja nerek a ciśnienie tętnicze
I jeszcze jedna przyczyna – w cukrzycy, zwłaszcza trwającej od wielu lat, gorzej zaczynają pracować nerki. Nerki są bardzo ważnymi narządami w naszych organizmach – oczyszczają krew ze zbędnych produktów przemiany materii, regulują ilość wody w organizmie, odpowiadają za prawidłowe stężenie takich pierwiastków we krwi jak sód, potas, magnez, wapń i fosfor, produkują erytropoetynę czyli hormon pobudzający szpik do produkcji krwinek czerwonych, biorą udział w przemianie witaminy D. I właśnie to działanie nerek na ilość wody, sodu i potasu w organizmie ma kluczowe znaczenie w regulacji ciśnienia tętniczego – jeżeli nerki zaczynają pracować źle, dochodzi do zatrzymania wody i sodu w organizmie, a to bezpośrednio podnosi ciśnienie tętnicze krwi.
Jak widać z opisanych powyżej mechanizmów, chory na cukrzycę prawie nie ma szansy, aby nie zachorować na nadciśnienie tętnicze. Rozpoznaje się je wtedy, gdy ciśnienie krwi w kilkakrotnych pomiarach przekracza 140/90 mm Hg; wówczas należy rozpocząć leczenie. Regularne pomiary ciśnienia tętniczego w cukrzycy są bardzo ważne, bo w początkowym okresie – podobnie jak cukrzyca – nadciśnienie tętnicze nie wywołuje zauważalnych dolegliwości, a już uszkadza różne narządy. Nadciśnienie tętnicze należy bezwzględnie leczyć, i to w sposób stały, przyjmując regularnie leki. Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do bardzo groźnych konsekwencji – zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek. Jeżeli jednak podejmie się leczenie wcześnie, zaraz po stwierdzeniu podwyższonego ciśnienia tętniczego, wówczas można niemal w pełni zapobiec tego typu niekorzystnym zdarzeniom.
Leczenie nadciśnienia tętniczego
Obecnie istnieją bardzo szerokie i skuteczne metody leczenia nadciśnienia tętniczego. Medycyna dysponuje kilkoma grupami leków, spośród których lekarz dobiera takie preparaty, aby uzyskać właściwe obniżenie ciśnienia tętniczego. Aktualnie obowiązuje zasada kojarzenia różnie działających leków i stosowania ich łącznie, i najlepiej gdy leki te są dostępne w jednej tabletce. Leczenie nadciśnienie rozpoczynamy od stosowania co najmniej dwóch różnych leków jednocześnie (właśnie zawartych w jednej tabletce), a następnie, gdy zastosowane leczenie nie jest skuteczne, dokłada się kolejne preparaty.
Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym nie tylko działają w różny sposób (np. niektóre rozszerzają naczynia krwionośne, inne zmniejszają ilość krwi pompowanej przez serce, inne jeszcze działają moczopędnie itp.), ale też mają różny wpływ na ryzyko wystąpienia zawału serca czy niewydolności nerek.
Doświadczony w leczeniu nadciśnienia tętniczego lekarz (jest nawet specjalizacja lekarska poświęcona nadciśnieniu – hipertensjologia) jest niemal zawsze w stanie tak dobrać leczenie, że nie tylko obniżeniu ulega ciśnienie tętnicze, ale też poprawia się szansa pacjenta na dłuższe i zdrowsze życie.
Bowiem tak powinno wyglądać w XXI wieku leczenie najczęstszych chorób przewlekłych czyli nadciśnienia tętniczego i cukrzycy – należy dążyć do osiągnięcia wartości docelowych mierzonych parametrów (czyli właściwego ciśnienia, poziomu cukru itp.), ale także należy obniżać ryzyko wystąpienia takich chorób układu krążenia, które mogą doprowadzić do śmierci, jak np. zawału serca czy udaru mózgu.
dr n. med. Elektra Szymańska-Garbacz
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Kliniki:
prof. dr hab. med. Dariusz Moczulski
Artykuł powstał przy wsparciu firmy Bayer
