Aktywność fizyczna to nieodłączny element leczenia cukrzycy. I nie chodzi tu wcale o to, że „sport obniża cukier”, co jest tylko częściowo prawdą, ale o całościowy wpływ ruchu na nasz organizm. Niestety wiele osób z cukrzycą aktywności unika z obawy przed niedocukrzeniem. Jak zatem być aktywnym diabetykiem bez ryzyka hipoglikemii? I dlaczego warto traktować sport także jako „lekarstwo” na cukrzycę?
Stosowane leki przeciwcukrzycowe, odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna to trzy składowe terapii cukrzycy. W praktyce stosowanie leków jest dla pacjentów zrozumiałą koniecznością, dieta bardzo często jest wyzwaniem, z którym radzą sobie raz lepiej, raz gorzej, natomiast aktywność fizyczna bywa zupełnie pomijana. Bo przecież można się bez niej obejść. Może i można, ale na pewno się to zdrowotnie nie opłaca!
Dlaczego warto być aktywnym?
Aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na glikemią i może przyczynić się do redukcji masy ciała. Podejmowana regularnie „wyręcza” insulinę w obniżaniu glikemii, dzięki czemu dawki leku mogą być nieco mniejsze. A to jest bardzo korzystne dla osób z cukrzycą, które nader często „dorabiają się” insulinooporności.
Ale to nie wszystko. Nie mniej ważny jest wpływ wysiłku na cały układ krążenia, który jak wiadomo choroba metaboliczna mocno obciąża. Aktywność fizyczna pomaga uregulować ciśnienie tętnicze krwi, przyczynia się do spadku stężenia trójglicerydów, redukcji „złego”cholesterolu LDL przy wzroście korzystnej dla zdrowia frakcji „dobrego”cholesterolu HDL.
Aktywność fizyczna ma też przełożenie na nasz układ ruchu, co jest niezwykle ważne także dla osób młodych, pracujących przed komputerem. Regularnie uprawiany sport pozwala uniknąć bólu kręgosłupa i problemów ze stawami. Nie mniej ważny jest dla naszego samopoczucie psychicznego. Kiedy organizm jest odpowiednio dotleniony lepiej śpimy, lepiej myślimy i mamy więcej energii. Odpowiadania ilość snu to z kolei element walki z depresją, która także jest zmorą naszych czasów. Inaczej mówiąc aktywność fizyczna leży u podstaw naszego zdrowia fizycznego i samopoczucia. Dlatego warto z tego dobrodziejstwa korzystać!
Wyzwania aktywnych diabetyków
Osoby chorujące na cukrzycę powinny się do aktywności fizycznej odpowiednio przygotować. Aby była ona faktycznie bez pieczna i korzystna dla zdrowia, trzeba wziąć pod uwagę kilka zmiennych
• Stan zdrowia i stopień wyćwiczenia
Inne możliwości podejmowania wysiłku ma młoda osoba z cukrzycą typu 1 (tutaj, jak się okazuje możliwy jest nawet wysiłek ekstremalny), inne diabetyk, który poza cukrzycą typu 2 obciążony jest innymi schorzeniami. Ale każdy może znaleźć dostosowany dla siebie typ ruchu. Ważne jest, by aktywność była podejmowana regularnie, 4-5 razy w tygodniu przez minimum 45 minut. Może to być pływanie, jazda na rowerze, joga, a nawet „zwykłe” spacery, jeśli nasz stan zdrowia nie pozwala na więcej.
• Rodzaj stosowanej terapii
Rodzaj leczenia ma znaczenie, kiedy myślimy o ryzyku niedocukrzenia. To największe jest przy leczeniu insuliną, mniejsze u osób stosujących pochodne sulfonylomocznika. Metformina, leki inkretynowe czy flozyny nie powodują niedocukrzeń. W przypadku pacjentów na intensywnej insulinoterapii ważne jest to, by nie zaczynać aktywności przy wysokim stężeniu aktywnej insuliny, czyli bezpośrednio po podaniu bolusa np. na posiłek. Aktywność wzmocni działanie leku, co może skutkować hipoglikemią. Optymalnie jest podejmować wysiłek po ok. 3 godzinach od podania insuliny krótkodziałającej.
• Rodzaj podejmowanej aktywności
Zwykło się mówić, że wysiłek obniża cukier. Zasada ta odnosi się do wysiłku tlenowego, do którego zaliczyć należy spacery, biegi na dłuższy dystans, jazdę na rowerze, bieganie, zajęcia fitness czy gry zespołowe. Z kolei wysiłek beztlenowy, taki jak sprint czy ćwiczenia siłowe będą miały odwrotny efekt – glikemia po nich będzie wyższa. Ważne jest, by nie wrzucać wszystkich aktywności do „jednego worka”. Czasami ciężko sklasyfikować dany sport, bo to co dla osoby wytrenowanej będzie wysiłkiem tlenowym, dla tej ze słabszą kondycją będzie sportem beztlenowym. Dlatego trzeba obserwować reakcje własnego organizmu wiedząc, że mogą one być różne.
• Wartość glikemii na początku ćwiczeń
Oczywiście niewskazane jest również rozpoczynanie ćwiczeń z cukrem zbyt niskim, aby nie narażać się na niedocukrzenie. Przyjmuje się, że przed rozpoczęciem aktywności, glikemia nie powinna być niższa niż 140 mg/dl. Choć aktywność fizyczna może przyczynić się do obniżenia stężenia glukozy we krwi nie można jej rozpoczynać także, kiedy cukier jest wyższy niż 250 mg/dl. Wówczas narażamy się na ryzyko kwasicy ketonowej, ponieważ z powodu niedoboru insuliny procesy spalania glukozy nie będą mogły zachodzić prawidłowo.
Ćwicz z sensorem!
Stosowanie systemu do ciągłego monitorowania glikemii znacznie ułatwia podejmowanie aktywności fizycznej przez osobę chorującą na cukrzycę. Sensor pozwala podejrzeć wartość glikemii także w czasie aktywności, bez konieczności jej przerywania, wyjmowania glukometru i nakłuwania opuszki palca. Ale co jeszcze ważniejsze – pozwala lepiej przewidzieć, jak będą kształtowały się cukry w najbliższej przyszłości. Jeśli zmierzymy cukier glukometrem i uzyskamy wynik 140 mg/dl, to teoretycznie mamy zielone światło na to, by rozpocząć aktywność. Jeśli taki sam wynik będzie uzupełniony strzałką trendu pionowo w dół, to sytuacja się zmienia.
Sensor informuje nas, że glikemia jest w fazie intensywnego obniżania się, co może skończyć się hipoglikemią. Im więcej mamy danych tym lepiej możemy zarządzać cukrzycą. Ciągły monitoring glikemii chroni też przed niedocukrzeniami, które mogą mieć miejsce wiele godzin po wysiłku. Bo organizm potrzebuje czasu na odbudowę zapasów glikogenu w mięśniach i wątrobie. Dlatego tak ważne jest, by po treningu, szczególnie bardziej intensywnym, kłaść się spać ze stabilną i nie za niską glikemią.
Anna Pawłowska-Wójcik
