Otyłość to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych, prowadząca do wielu powikłań. Szacuje się, że problem otyłości i nadwagi dotyczy ok. 70% społeczeństwa. Ponadto, wśród osób chorych na otyłość, stwierdza się coraz więcej przypadków otyłości III stopnia oraz otyłości olbrzymiej, które prowadzą do pełnej niepełnosprawności ruchowej i w bardzo istotny sposób zwiększają ryzyko śmierci. Przyczyn otyłości jest wiele, zaliczamy do nich nieprawidłowy styl życia, zaburzenia psychologiczne, genetyczne i hormonalne.
Istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia otyłości jest zaburzony styl życia na który składają się: nieprawidłowe nawyki żywieniowe, a także niewystarczająca aktywność fizyczna lub całkowity jej brak. Nieprawidłowy styl życia jest modyfikowalnym czynnikiem ryzyka wystąpienia otyłości, tzn. może zostać zmodyfikowany przez nas samych. W celu poprawy własnego stylu życia należy wiedzieć, po pierwsze, które nawyki żywieniowe niekorzystnie wpływają na naszą masę ciała (tabela 1.).
Aktywność fizyczna istotnie wpływa na stan zdrowia oraz masę ciała. Jednakże rodzaj i nasilenie aktywności fizycznej powinno być dostosowane do aktualnych możliwości organizmu. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), minimalna aktywność fizyczna to:
– dla dzieci i młodzieży – 60 minut lub dłużej, umiarkowanej do intensywnej aktywności fizycznej w ciągu dnia
– dla zdrowej osoby dorosłej miedzy 18 a 65 rokiem życia – 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej przez 5 dni w tygodniu lub 20 minut intensywnej aktywności fizycznej przez 3 dni w tygodniu
– dla osób po 65 roku życia – powinno się zadbać o wysiłek siłowy i ćwiczenia poprawiające koordynację ruchową oraz dążyć do osiągnięcia tych samych celów co zdrowe osoby dorosłe.
Przyczyny psychologiczne – problemy emocjonalne i choroby psychiczne mogą być zarówno przyczyną jak i konsekwencją otyłości. Jednym z głównych czynników sprzyjających zwiększeniu masy ciała jest nadmierny stres. Dlatego też należy dążyć do wypracowania w sobie efektywnych metod radzenia sobie z nim, aby nie używać do tego jedzenia. Należy pamiętać, że to co skłania nas do „zajadania” stresu to nie głód, lecz apetyt. Głód jest fizjologiczną potrzebą spożycia pokarmu, aby przeżyć, natomiast apetyt to chęć spożycia czegoś, aby zapewnić sobie przyjemność. Właśnie u takich osób które „zajadają” stres i emocje, występuje większe ryzyko uzależnienia od jedzenia i wystąpienia otyłości. Wykorzystują one jedzenie jako narzędzie do redukowania stresu. Osoby uzależnione od jedzenia, odczuwają potrzebę spożywania dużej ilości pokarmów, nie mają nad tym kontroli, a także występują u nich fizyczne oznaki odstawienia, jak na przykład drżenie mięśni. Do innych przyczyn psychologicznych, które sprzyjają wystąpieniu otyłości, należą – depresja, niska samoocena, zespół kompulsywnego jedzenia oraz zespół nocnego jedzenia.
Do przyczyn hormonalnych otyłości można zaliczyć chorobę Cushinga, która charakteryzuje się nadmiernym wydzielaniem kortyzolu, który jest hormonem stresu, co sprawia że osoba cierpiąca na tą chorobę ma potrzebę spożywania większej ilości pokarmów. Przy zaawansowanej i nieleczonej niedoczynności tarczycy również występuje zwiększenie masy ciała. Należy jednak zaznaczyć, że wymienione choroby sprzyjają przybieraniu na wadze, ale wszystko zależy ostatecznie od ilości spożywanych kalorii. Otyłość ani nadwaga nie biorą się z powietrza.
Przyczyny genetyczne – odkryto geny, które sprzyjają występowaniu otyłości. Trzeba jednak zaznaczyć, że na całym świecie odnotowano tylko 200 przypadków, u których dziedziczenie pojedynczego genu było przyczyną otyłości. Dużo większe znaczenie mają w nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które przyjmujemy po swoich dziadkach i rodzicach i do których skłaniają nas warunki środowiskowe (niedojadanie w pracy, stres, wieczny pośpiech itd.).
Dlaczego otyłość jest tak niebezpieczna?
Nieleczona otyłość prowadzi do wielu powikłań, do których zaliczamy między innymi: – insulinooporność, zaburzenia lipidowe, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, zaburzenia hormonalne, niewydolność nerek, nowotwory – raka jelita grubego, prostaty, piersi, macicy trzustki, refluks żołądkowo-przełykowy, obturacyjny bezdech senny, zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, żylną chorobę zakrzepowo-zatorową, żylaki kończyn dolnych, kamicę pęcherzyka żółciowego, depresję, niską samoocenę, zaburzenia snu oraz izolację społeczną.
Zmniejszenie masy ciała obniża ryzyko wystąpienia powikłań otyłości, a kiedy już występują, powoduje zmniejszenie ich nasilenia.
Monika Romańczyk, studentka medycyny
Stanisław Surma, student medycyny
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łabuzek
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/otylosc
- Kmieć Z, Wrońska A, Mazurek A, Kotwas M. Patogeneza i leczenie otyłości u osób w podeszłym wieku. Forum Medycyny Rodzinnej 2008; 2(6): 435–444.
- Olszanecka-Glinianowicz M, Ostrowska L. Otyłość. W: Interna Szczeklika 2020; 2694-2711.
