Cukrzyca jest przewlekłą, postępującą chorobą, która nieleczona lub źle leczona prowadzi do rozwoju groźnych dla życia powikłań. Są one następstwem utrzymującego się podwyższonego stężenia cukru we krwi, źle kontrolowanego nadciśnienia tętniczego oraz nieprawidłowego stężenia lipidów (cholesterolu, triglicerydów).
Konsekwencją tych zaburzeń jest przyspieszony rozwój miażdżycy oraz upośledzenie funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych. W wyniku tego dochodzi do uszkodzenia naczyń o dużym i średnim przekroju (makroangiopatii) oraz drobnych naczyń (mikroangiopatii).
Powikłania związane z uszkodzeniem drobnych naczyń rozwijają się pod postacią: retinopatii, nefropatii i neuropatii. Retinopatia cukrzycowa powoduje zaburzenia widzenia i może prowadzić do utraty wzroku, w przypadkunefropatii cukrzycowej może rozwinąć się schyłkowa niewydolność nerek, konieczność leczenia dializami lub przeszczepienia nerki, a w przebiegu neuropatii dochodzi do upośledzenia czucia, ruchu oraz funkcji ważnych życiowo narządów.
Uszkodzenie naczyń o dużym i średnim przekroju jest przyczyną rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Zmiany w naczyniach są zwykle rozsiane i dotyczą tętnic wieńcowych w sercu, naczyń mózgowych oraz tętnic obwodowych w kończynach dolnych. Manifestacją kliniczną makroangiopatii jest zawał serca, udar mózgu, zespół stopy cukrzycowej. Choroby te są główną przyczyną zgonów u chorych na cukrzycę. U mężczyzn z cukrzycą i chorobą niedokrwienną serca ryzyko śmierci rośnie 3-krotnie, a u kobiet nawet 5-krotnie. Udar mózgu u osób z wieloletnią cukrzycą występuje 3 razy częściej niż u osób zdrowych. Skutkiem zespołu stopy cukrzycowej może być martwica i konieczność amputacji kończyny.
W celu redukcji ryzyka rozwoju powikłań osoby chorujące na cukrzycę powinny dążyć do jak najlepszego wyrównania metabolicznego. Podstawą skutecznego leczenia jest przestrzeganie diety, systematyczna, dostosowana do możliwości chorego aktywność fizyczna, samokontrola, stosowanie się do zaleceń oraz edukacja. Celem jest nie tylko poprawa kontroli glikemii, ale również normalizacja ciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, masy ciała
oraz unikanie niedocukrzeń (hipoglikemii).
Obecnie wiemy, że niedocukrzenia są szczególnie niebezpieczne dla chorych z cukrzycą i powikłaniami sercowo-naczyniowymi (miażdżycą, chorobą niedokrwienną serca, po przebytym zawale serca, udarze mózgu, z niewydolnością serca). W trakcie niedocukrzenia może dojść do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenia czynności serca, zaburzeń rytmu serca oraz niedokrwienia mięśnia sercowego, zawału serca, udaru mózgu, a nawet zgonu. Powtarzające się niedocukrzenia, szczególnie u osób w podeszłym wieku mogą pogarszać funkcję mózgu, a w każdej grupie wiekowej, mogą być powodem urazów, wypadków komunikacyjnych, złamań kości, poparzeń oraz utraty wzroku w wyniku gwałtownego postępu retinopatii cukrzycowej.
Biorąc to pod uwagę, stosowane w leczeniu cukrzycy leki powinny skutecznie obniżać stężenie glukozy we krwi, nie powodować niedocukrzeń, a przede wszystkim redukować ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i przedwczesnej śmierci.
Wśród dostępnych obecnie leków przeciwcukrzycowych ryzyko sercowo-naczyniowe zmniejszają stosowane w postaci tabletek inhibitory SGLT-2 (flozyny) oraz preparaty pobudzające receptor GLP-1 wstrzykiwane podskórnie jeden raz dziennie lub raz w tygodniu. Korzystne działanie tych grup leków stwierdzono w badaniach klinicznych przeprowadzonych w licznych ośrodkach na całym świecie, w których wzięło udział wiele tysięcy chorych z cukrzycą typu 2 oraz powikłaniami sercowo-naczyniowymi. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, podobnie jak stowarzyszenia europejskie i amerykańskie, w swoich zaleceniach rekomenduje u pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 z towarzyszącymi chorobami układu sercowo-naczyniowego wczesne włączanie do leczenia flozyn i leków pobudzających receptor GLP-1.
W niniejszym artykule przedstawiono wpływ flozyn na redukcję przewlekłych powikłań cukrzycy oraz przedwczesnej śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych. Flozyny obniżają stężenie glukozy we krwi zwiększając wydalanie cukru z moczem. Dodatkowo leki z tej grupy zmniejszają masę ciała oraz obniżają ciśnienie tętnicze. Z uwagi na to, iż ich działanie jest całkowicie niezależne od wydzielania insuliny przez trzustkę, nie powodują niedocukrzeń i mogą być stosowane na każdym etapie leczenia cukrzycy, również u osób chorujących wiele lat, stosujących insulinoterapię.
Korzystny wpływ stosowania flozyn na rozwój powikłań sercowo-naczyniowych wykazano w wielu badaniach klinicznych. Pierwszym z nich było badanie EMPA-REG OUTCOME (Empagliflozin, Cardiovascular Outcomes, and Mortality in Type 2 Diabetes) przeprowadzone u ponad 7 tys. chorych z cukrzycą typu 2 z towarzyszącą chorobą układu sercowo-naczyniowego. Wykazano w nim, iż dołączenie empagliflozyny do stosowanego leczenia u chorych z cukrzycą typu 2 z towarzyszącymi powikłaniami sercowo-naczyniowego chroni serce, zmniejsza ryzyko śmiertelności sercowo-naczyniowej o blisko 40%,
a zgonu z wszystkich przyczyn o ponad 30%.
Dodatkowo stwierdzono redukcję hospitalizacji z powodu niewydolności serca oraz spowolnienie pogarszania się funkcji nerek. Takich wyników nie miał wcześniej żaden lek przeciwcukrzycowy. Badania kliniczne oceniające bezpieczeństwo sercowo-naczyniowe innych flozyn (dapagliklozyny, kanagliflozyny) potwierdziły korzystny wpływ tej grupy leków na serce i nerki. Leczenie flozynami jest bezpieczne i dobrze tolerowane. Najczęstsze działanie niepożądane związane jest z obecnością cukru w moczu, co sprzyja częstszym zakażeniom grzybiczym zewnętrznych narządów płciowych. Skuteczną metodą przeciwdziałania temu jest mycie (lub dokładne wycieranie chusteczką do higieny intymnej) zewnętrznych narządów płciowych po każdym oddaniu moczu.
Podsumowując: celem nowoczesnego leczenia cukrzycy typu 2 jest nie tylko obniżenie stężenia cukru we krwi, ale przede wszystkim zapobieganie rozwojowi przewlekłych powikłań lub spowolnienie ich postępu, a tym samym wydłużenie życia chorych i poprawa jego jakości. Jest to możliwe do osiągnięcia m.in. dzięki lekom z grupy flozyn, które u chorych z cukrzycą typu 2 i towarzyszącymi schorzeniami układu sercowo-naczyniowego (chorobą niedokrwienną serca, po przebytym zawale serca, z niewydolnością serca, czy przewlekłą chorobą nerek), zgodnie z aktualnymi zaleceniami powinny być stosowane wcześnie – na drugim, a w uzasadnionych przypadkach, pierwszym etapie leczenia.
lek. med. Alicja Milczarczyk,
Kierownik Pododdziału Diabetologicznego
Kliniki Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii
i Diabetologii CSK MSWiA w Warszawie
Artykuł powstał w ramach kampanii “Cukier w normie, serce w formie”
Partner Strategiczny: Novo Nordisk
Partner Główny: AstraZeneca, Boehringer Ingelheim
