Kawa w świetle badań klinicznych
Od wielu lat trwają dyskusje na temat bezpieczeństwa spożywania kawy w kontekście chorób układu krążenia (udar mózgu, zawał serca, choroba wieńcowa, migotanie przedsionków, niewydolność serca itd.). Analiza wyników 21 badań (przeprowadzonych w latach 1966-2008) wykazała, że umiarkowane spożycie kawy (1-3 filiżanki dziennie) zmniejsza ryzyko zgonów z przyczyn chorób układu krążenia o 24% w porównaniu do osób niespożywających kawy.
Kawa a zawał serca
Badanie z 2006 roku wskazuje na wzrost częstości zawału serca o 50% w ciągu godziny od spożycia kawy, ale taką zależność odnotowano tylko u osób prowadzących siedzący tryb życia, u których występowały co najmniej 3 czynniki ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Liczne badania wykazały jednak, że umiarkowane spożycie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Zależność między spożyciem kawy a ryzykiem zawału mięśnia sercowego, zbadana na 140 220 uczestnikach, ma wygląd krzywej J z minimalnym ryzykiem zawału przy 4 filiżankach kawy na dobę. Bardzo podobną zależność wykazano dla spożycia soli kuchennej.
Kawa a udar mózgu
Ryzyko udaru mózgu, zbadane na 442 098 uczestnikach, jest najniższe przy spożyciu 3-6 filiżanek dziennie, obniżone przy spożyciu 1-3 filiżanek, a przy spożyciu powyżej 6 filiżanek dziennie równe ryzyku populacyjnemu (tzn. równe ryzyku osób, które nie spożywają kawy).
Kawa a nadciśnienie tętnicze
W 2004 roku Pappaioannau wraz ze swoim zespołem wykazali, że kofeina w dawce 250 mg zwiększa sztywność ściany tętnic, poprzez blokowanie receptora adenozynowego, czego efektem jest wzrost ciśnienia krwi zarówno skurczowego jak i rozkurczowego o ok. 5-10 mmHg. Dane te mogłyby sugerować że picie kawy może być czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego. W literaturze można spotkać wiele wykluczających się wzajemnie danych. Sytuacja ta spowodowana jest faktem, że w pewnych badaniach oceniano okazyjne picie kawy a w innych przewlekłe umiarkowane. Wzrost ciśnienia i aktywności układu współczulnego zaraz po jej konsumpcji wykazano tylko u osób niepijących kawy nawykowo, natomiast nie udowodniono wpływu nałogowego spożywania kawy na ciśnienie tętnicze krwi. W badaniu przeprowadzonym na 155 594 kobietach nie stwierdzono związku między piciem kawy a rozwojem nadciśnienia tętniczego. W przeciwieństwie do kawy, znacząco wyższe ryzyko nadciśnienia wiązało się ze spożywaniem napojów typu cola. Umiarkowane przewlekłe picie kawy może prowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego, ponieważ kawa działa moczopędnie. Podsumowując kawa i inne używki zawierające kofeinę zwiększają wartość ciśnienia tętniczego, ale efekt ten ma znaczenie dopiero przy ilościach znacznie przewyższających normalne dzienne spożycie oraz przy okazyjnym spożywaniu tych napojów.
Kawa a zaburzenia rytmu serca
Badania nie wykazały wzrostu ryzyka arytmii zarówno komorowych, jak i nadkomorowych u osób spożywających w sposób umiarkowany i przewlekły kawę. Badania w Kalifornii na 130 054 ochotnikach, trwające 17,6 roku, wykazały wręcz, że spożywanie kawy zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu arytmii. Wśród 33 638 kobiet obserwowanych przez 14,4 roku nie wykazano związku między spożyciem kawy a występowaniem napadowego migotania przedsionków. W badaniu z 2013 roku wykazano ponadto, że umiarkowane spożywanie kawy zmniejsza ryzyko wystąpienia migotania przedsionków.
Kawa a niewydolność serca
W badaniach przeprowadzonych w 2011 roku stwierdzono, ze wypijanie 1–5 kaw dziennie nie wpływało na ryzyko rozwoju niewydolności serca. Z kolei na podstawie innego badania można wysunąć wniosek, że codzienne picie kawy zmniejsza aż o 30% ryzyko niewydolności serca u kobiet. U mężczyzn obserwowano ten efekt, ale znacznie mniej zaznaczony.
Kawa a długość życia
Naukowcy z International Agency for Research on Cancer (IARC) i Imperial College London przeanalizowali dane na temat pół miliona ludzi powyżej 35. roku życia z 10 europejskich krajów, w celu oceny wpływu picia kawy a śmiertelnością. Wyniki sugerują, że umiarkowane spożycie kawy (do ok. 3 filiżanek dziennie) nie szkodzi zdrowiu, a dodanie kawy do diety może przynieść zdrowotne korzyści i wydłużać życie.
Kawa a cukrzyca
W badaniu przeprowadzonym z udziałem holendrów wykazano, że regularne picie tego napoju zmniejszało ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, przy czym efekt był zależny od dawki. Spożywanie 3–4 filiżanek kawy dziennie redukowało ryzyko o 21%, natomiast 5–6 filiżanek – o 27%. W analizie z 2014 roku, obejmującej ponad milion badanych, w tym ponad 45 tysięcy chorych na cukrzycę typu 2, wykazano, że bez względu na rodzaj kawy (bezkofeinowa lub kofeinowa) wypicie 6 filiżanek kawy dziennie wiąże się z 33% zmniejszeniem ryzyka rozwoju choroby.
Ile mogę spożywać kawy?
| Napój | Zawartość kofeiny w mg |
| Filiżanka czarnej kawy | 70-140 |
| Filiżanka kawy rozpuszczalnej | 95 |
| Filiżanka espresso | 57 |
| Niepełna szklanka sypanej czarnej herbaty | 65 |
| Butelka coli | 30-90 |
| Filiżanka kawy mrożonej | 50-70 |
| Szklanka herbaty w torebkach | 46 |
| Butelka 0,33 l coli | 45 |
| Szklanka zielonej herbaty | 31 |
W świetle przedstawionych badań można stwierdzić, że korzyści zdrowotne może przynieść jedynie umiarkowane i przewlekłe (nawykowe) picie kawy w ilości 1-3 filiżanek dziennie. Dawka śmiertelna kofeiny dla dorosłego człowieka wynosi 10 g.
Podsumowanie
Najlepszym podsumowaniem niniejszego przeglądu jest fakt, że od paru lat Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie umieszcza w swojej piramidzie zdrowego odżywiania … właśnie filiżankę kawy.
Stanisław Surma, student medycyny
Bibliografia
- Zdrojewicz Z. i wsp. Czy picie kawy jest zdrowe? Med Rodz 2016; 19(3): 138-145.
- Scientific Opinion on the safety of caffeine. European Food Safety Authority, 2015.
- Wierzejska R., Jarosz M.: Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. Optymistyczne doniesienia naukowe. Przegl. Epidemiol. 2012; 66: 509–512.
- Geleijnse J.M.: Habitual coffee consumption and blood pressure: an epidemiological perspective. Vasc. Health Risk Manag. 2008; 4 (5): 963–970.
