Osoby chorujące na cukrzycę są narażone na powikłania w obrębie wzroku, które rozwijają się gównie z powodu niedostatecznej kontroli metabolicznej choroby. Przykładem takiego powikłania jest cukrzycowy obrzęk plamki (DME). W centralnej części siatkówki – plamce może rozwijać się także zwyrodnienie nie wynikające z cukrzycy, a będące konsekwencją starzenia się organizmu. Określa się je jako zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD). U pacjentów z cukrzycą może dojść do zwyrodnienia siatkówki zarówno z powodu choroby metabolicznej, jak i samego wieku.
W poprzednim wydaniu Biuletynu Cukrzyca zamieściliśmy siatkę Amslera do samodzielnego, wstępnego badania wzroku. Celem tego prostego testu jest sprawdzenie, czy prawidłowo widzimy linie proste. Charakterystycznym objawem schorzeń plamki, zarówno obrzęku plamki z powodu cukrzycy, jak i jej zwyrodnienia postępującego z wiekiem jest właśnie załamywanie się (falowanie) linii prostych. Te dwie choroby pozostają głównymi przyczynami utraty wzroku. Jednak trzeba podkreślać, że wcześnie wykryte i odpowiednio leczone dają szansę na zahamowanie postępu choroby i zachowanie
widzenia. Jest zatem o co walczyć.
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
Plamka to niewielki obszar siatkówki oka który zawiera najwięcej komórek światłoczułych zwanych czopkami. Dzięki nim możemy widzieć szczegóły, kształty i kolory obiektów. Zwyrodnienie plamki polega na uszkodzeniu lub zaniku tych komórek, a dodatkowymi czynnikami ryzyka, poza wiekiem, są w tym przypadku:
• palenie papierosów,
• płeć żeńska,
• nadciśnienie tętnicze,
• miażdżyca,
• predyspozycje genetyczne,
• jasny kolor tęczówki oka,
• długotrwałe narażenia oka na intensywne światło (słońce),
• niedobór antyoksydantów.
Szacuje się, że AMDmoże dotyczyć nawet 2 mln osób w Polsce, jest ono najczęstszą przyczyną utraty wzroku po 60. roku życia. Zwyrodnienie plamki może mieć postać suchą lub wysiękową. Postać sucha występuje częściej i ma łagodniejszy charakter. Polega na powolnym obumieraniu komórek barwnikowych i fotoreceptorów plamki oraz odkładaniu się w siatkówce złogów zwanych druzami. Objawy postaci suchej AMD:
• niewyraźne widzenie z bliska,
• trudności w czytaniu i pisaniu,
• zniekształcenie linii prostych.
Postać wysiękowa ma cięższy przebieg. Polega na tworzeniu się nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych pod siatkówką, które mogą pękać i powodować krwotoki lub obrzęki. Objawy postaci wysiękowej AMD:
• zaciemnienie lub utrata centralnego pola widzenia,
• falowanie i krzywienie się linii prostych.
Cukrzycowy obrzęk plamki (DME)
Cukrzycowy obrzęk plamki jest efektem długotrwałego narażenia plamki na podwyższony poziom cukru we krwi. Obrzęk plamki rozpoznajemy, gdy w przebiegu cukrzycy dochodzi do pogrubienia siatkówki związanego z gromadzeniem się płynu w jej warstwach wewnętrznych. Pochodzi on z nieszczelnych, uszkodzonych w przebiegu cukrzycy naczyń, czemu bardzo często towarzyszą zaburzenia mikrokrążenia i powstawanie obszarów niedokrwienia.
Częstość występowania cukrzycowego obrzęku plamki w dużym stopniu zależy od czasu trwania choroby. Po 20 latach cukrzycy, zarówno typu 1 jak i 2, powikłanie to występuje u około 30% pacjentów. W odróżnieniu od AMD, to powikłanie często występuje u osób młodych i w średnim wieku. Objawy DME, które powinny skłaniać do szybkiej konsultacji z okulistą to:
• pogorszenie ostrości wzroku,
• krzywienie i falowanie linii prostych,
• obecność nieruchomych plam przed okiem, które nie „pływają” w trakcie poruszania gałką oczną.
Co charakterystyczne, obrzęk plamki często nie występuje w takim samym nasileniu w obu oczach. Przy uszkodzeniu jednego oka pacjent często nie zauważa pogorszenia widzenia, bo patrzy obuocznie. To m.in. dlatego badanie z siatką Amslera wykonuje się osobno dla prawego i lewego oka. Pacjenci z cukrzycą powinni od czasu do czasu sprawdzać, czy w podobny sposób widzą na każde oko. Wystarczy próbować przeczytać tekst czy popatrzeć w dal zasłaniając na zmianę jedno lub drugie oko.
Marcelina Kowalczyk
W kolejnych numerach Biuletynu będziemy przybliżać temat diagnostyki, leczenia i prewencji cukrzycowego obrzęku plamki i obrzęku plamki związanego z wiekiem.
