Terapia osobistą pompą insulinową jest coraz bardziej powszechną metodą leczenia cukrzycy typu 1. Jednakże czy pacjent w razie konieczności np. awarii pompy umie szybko i bezpiecznie przejść na terapię penową? Czy i w jakich okolicznościach lekarz powinien czasowo odradzić leczenie pompą i rozważyć inną formę terapii? Czy można łączyć analog długodziałąjący z pompą insulinową i jakie korzyści płyną z takiej kombinacji?
Do najczęstszych powodów okresowego lub stałego zaprzestania korzystania z pompy insulinowej zalicza się:
- zwiększoną aktywność fizyczną, np. w okresie wakacyjnym, chęć korzystania z kąpieli słonecznych i wodnych, pompa w odczuciu chorych przeszkadza w uprawianiu sportu
- poczucie „osaczenia chorobą” i „kablami“, pompa jako urządzenia na stałe przypięte do ciała
- problemy techniczne pompy (np. częste włączanie się alarmów w miejscach publicznych), które powodują poczucie dyskomfortu u chorych, ból w miejscu wkłucia oraz problemy skórne związane z “eksploatacją” tkanek.
Natomiast głównymi przyczynami branymi pod uwagę przez lekarza decydującego o odstawieniu od ciągłego podskórnego wlewu insuliny i zaprzestaniu refundacji osprzętu to:
- nadmierny przyrost masy ciała pacjenta w krótkim okresie czasu
- omijanie bolusów posiłkowych
- częsta acetonuria, nawracające kwasice ketonowe
- więcej niż jeden epizod ciężkiego niedocukrzenia
- nasilone odczyny skórne w miejscu założonego wkłucia
- nieregularna, rzadka wymiana zestawów infuzyjnych
- bardzo duże dobowe zapotrzebowanie na insulinę np. 1,5 j-2j/kg masy ciała/dobę nie wynikające z choroby dodatkowej czy infekcji, a np. ze stosowania nieprawidłowej, wysokowęglowodanowej diety
- złe wyrównanie metaboliczne
Ocenia się, że ok. 4% pacjentów przerywa leczenie pompą insulinową. Najczęściej zakończenie terapii pompowej notuje się w grupie nastolatków, najrzadziej u najmłodszych pacjentów poniżej 6 r.ż., gdyż w tym przypadku za terapię całkowicie odpowiadają rodzice.
Zmiany w praktyce
Należy pamiętać, że przypadku zaprzestania terapii pompowej i ponownego przejścia na metodę wielokrotnych wstrzyknięć, konieczna jest ponowna reedukacja pacjenta.
Najpierw lekarz wspólnie z pacjentem wybiera rodzaj insuliny podawanej jako baza, czyli czy jest to insulina NPH, czy analog długodziałający. Większość pacjentów wybiera analog długodziałający podawany raz na dobę, ze względu na wygodę stosowania.
Odłączenie pompy powinno nastąpić 2 – 3 godziny po podaniu insuliny NPH czy analogu długodziałającego. Ze względu na wygodę stosowania analog długodziałający podajemy wieczorem, a insulinę NPH dwa razy dziennie w połączeniu z analogiem szybkodziałającym. Dla przykładu, gdy insulina Lantus zostanie podana o godz.19.00 to pompę należy odłączyć ok. godz. 22.00. Analogicznie analog długodziałający podawany o godz.19.00 każdego dnia, zastępujemy przez podłączenie pompy w dniu następnym o godz. 16.00. W pierwszym okresie po podłączeniu pompy należy często kontrolować glikemie a nawet aceton w moczu. Zwykle analog długodziałający czy insulinę NPH podajemy w dawce o ok. 10-25% wyższej niż baza w pompie lub w dawce podobnej w zależności od wyrównania metabolicznego pacjenta. W bolusach podajemy insulinę taką samą jak w pompie, na początku w podobnej dawce. Współczynniki korekty oraz przeliczniki na posiłek mogą być też podobne.
Jeśli powodem zmiany terapii pompowej na penową jest planowana zwiększona aktywność fizyczna należy to uwzględnić odpowiednio dopasowując insulinę NPH lub analog długodziałający do przewidzianej aktywności. Wówczas najlepiej rozpocząć od dawki insuliny bazowej podobnej do bazy w pompie i ewentualnie modyfikować ją w zależności od profilu glikemii.
W sytuacjach szczególnych np. w przypadku awarii pompy i braku insulin długodziałających istnieje konieczność dostrzykiwania analogu szybkodziałającego co 2- 3godz przez całą dobę w celu uzupełnienia bazy (np. baza w pompie 16 j. to ok. 2 j analogu szybkodziałającego co 3 godz. podawanego penem oraz dodatkowo insulinę doposiłkową). Jest to bardzo uciążliwe, zwłaszcza w nocy, jednak metoda ta pozwala na utrzymanie glikemii w ryzach mimo awarii sprzętu.
Przy terapii pompą zawsze trzeba mieć w lodówce, a także zabierać w podróż analog długodziałający lub insulinę NPH oraz szybkodziałający analog w penach.
