Nieprawidłowe stosowanie igieł może mieć duży wpływ na wyrównanie cukrzycy. Zbyt głębokie wstrzyknięcie insuliny grozi podaniem domięśniowym, a zbyt płytkie śródskórnym. W obu przypadkach konsekwencjami jest nieprzewidywalna szybkość wchłaniania insuliny, a przez to znaczne wahania poziomu glukozy. Dlatego tak istotne jest właściwe szkolenie i poznanie technik podawania insuliny w zależności od długości igły.
Wielokrotne używanie tej samej igły powoduje stępienie jej ostrza, deformację i w efekcie większe uszkodzenie skóry i tkanki podskórnej niż w przypadku, gdy igła jest wymieniana po każdej iniekcji. W skrajnych przypadkach może nawet dojść do odłamania cienkiego wierzchołka igły. Innym skutkiem takiego działania jest osadzanie się cząstek insuliny na ściankach wewnętrznych igły a w ostateczności jej całkowite zatkanie.
Lipodystrofia – co to właściwie jest?
Po wielu latach insulinoterapii i dziesiątkach tysięcy wykonanych wstrzyknięć większa traumatyczność iniekcji jest przyczyną włóknienia i lipodystrofii (nadmierny przerost lub zanik tkanki tłuszczowej) w danym obszarze. Powstawaniu lipodystrofii sprzyja również wstrzykiwanie insuliny stale w ten sam obszar ciała, zazwyczaj w okolicy mięśnia prostego brzucha. Ukrwienie tych zmian jest inne niż prawidłowej tkanki podskórnej, czego skutkiem są wahania tempa wchłaniania insuliny oraz konieczność zwiększenia jej dawek. Wówczas efekt terapeutyczny jest nieprzewidywalny, co prowadzi do większej chwiejności cukrzycy, niewyjaśnionych zmian poziomu glukozy we krwi, zwiększonego ryzyka hipoglikemii.
Badanie dotykowe – w jakim celu się je wykonuje?
Dlatego jednym z zadań zespołu terapeutycznego jest okresowe badanie obszarów ciała gdzie wstrzykuje się insulinę. Badanie to powinno wykonywać się nie rzadziej niż raz na 6 do 12 miesięcy, optymalnie na każdej wizycie. Polega ono na oglądaniu i badaniu dotykiem skóry i tkanki podskórnej. Ocenia się kolor, napięcie, ciągłość skóry, obecność i stan rozstępów, blizn, krwiaków, ran, znamion, wydzieliny, owłosienia, tatuaży. Szczególnie zwraca się uwagę na widoczne miejsca ostatnich iniekcji oraz objawy przerostu czy zaniku tkanki podskórnej. Dotykając, bada się jednorodność skóry i tkanki podskórnej, obecność zgrubień, stwardnień, bolesność stwierdzonych zmian, ich ruchomość wobec otaczających tkanek.
Nie zapominajmy także o samodzielnym wykonywaniu takich badań w domu. Postępowanie to ma na celu identyfikację obszarów, z których wchłanianie insuliny mogłoby być utrudnione i nieprzewidywalne. Zwracajmy uwagę na optymalizację wyboru miejsc wstrzyknięć, co w efekcie końcowym przełoży się na poprawę wyrównania cukrzycy. Ponadto, pamiętajmy, że zmiana miejsca podawania insuliny – rezygnacja z obszarów występowania lipodystrofii może wiązać się ze znacznym spadkiem zapotrzebowania na insulinę. Konieczne jest wtedy zmniejszenie dotychczas stosowanych dawek.
dr n. med. Przemysław Witek
Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych UJ CM
