Co to jest udar mózgu?

Opierając się o definicję według Światowej Organizacji Zdrowia udar mózgu to nagłe wystąpienie objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu lub zaburzenia globalnego jego funkcji spowodowane przyczyna naczyniową (tzn. zaburzeniami ukrwienia mózgu lub uszkodzeniem naczyń mózgu), które utrzymują się przez czas dłuższy niż 24 h lub prowadzą do śmierci. Aktualnie, ze względu na rozwój technik obrazowania mózgu (zaawansowane techniki rezonansu magnetycznego), definicja ulega zmianie. Podana powyżej definicja jest jednak cały czas stosowana w praktyce klinicznej. W oparciu o nią w treści artykułu postaramy przybliżyć się udar mózgu. Prostota definicji może być myląca. W treści, kolejnych akapitach starano się przybliżyć istotę udaru mózgu.

Jak często występuje udar mózgu?

Udar mózgu stanowi wyzwanie dla medycyny na całym świecie. Udar mózgu jest trzecią pod względem częstości przyczyną przedwczesnego zgonu (po chorobach serca i naczyń oraz chorobach nowotworowych). Dane szacunkowe wskazują, że w roku 2030 liczba zgonów na świecie z powodu udaru mózgu sięgnie 7,68 mln ludzi. W Polsce udar mózgu dotyka 125/100000 kobiet oraz 177/100 000 mężczyzn rocznie. Z powodu udaru mózgu umiera w Polsce 65/100 000 ludzi każdego roku. Ryzyko wystąpienia udaru mózgu rośnie z wiekiem. W przypadku osób młodych 1 na 30 000 osób jest zagrożona wystąpieniem tej choroby, podczas gdy u osób w wieku 75 – 85 lat zagrożona udarem mózgu jest1 na 45 osób.

Jakie typy udaru mózgu wyróżniamy? Jakie są najczęstsze przyczyny udaru mózgu?

Udar mózgu można podzielić na trzy grupy:
1) Udar mózgu niedokrwienny – stanowi około 85% wszystkich przypadków tej choroby. Udar niedokrwienny mózgu jest skutkiem zamknięcia światła tętnicy doprowadzającej krew do mózgu. Zamknięcie tętnicy jest najczęściej następstwem miażdżycy tętnic lub zatkania ich światła przez zator- najczęściej skrzeplinę pochodzącą z serca.
2) Udar mózgu krwotoczny – stanowi około 12% wszystkich przypadków tej choroby. Udar krwotoczny mózgu jest spowodowany pęknięciem ściany naczynia i wylaniem się krwi do mózgu. Najczęstszym czynnikiem ryzyka udaru krwotocznego mózgu jest nadciśnienie tętnicze.
3) Krwawienia podpajęczynówkowe – stanowią około 7% wszystkich przypadków tej choroby. Krwawienie podpajęczynówkowe polega na przedostawaniu się krwi do przestrzeni pomiędzy oponami otaczającymi bezpośrednio mózg tzn. pomiędzy oponę miękką i oponę pajęczą. Najczęstszą przyczyną krwawienia podpajęczynówkowego jest pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu.

Jakie są czynniki ryzyka?

Czynniki ryzyka udaru mózgu można podzielić na dwie grupy:
1) Te, na które mamy wpływ tzw. modyfikowalne czynniki ryzyka. Do najczęstszych czynników ryzyka w tej grupie należą: nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, cukrzyca, hiperlipidemia (podwyższenie stężenia lipidów we krwi), migotanie przedsionków (choroba serca).
2) Te, które są niezależne od stylu życia lub interwencji medycznej (leczenia) tzw. niemodyfikowalne czynniki ryzyka, do których należą: wiek powyżej 55 roku życia (ryzyko wzrasta 2-krotnie), płeć męska, rasa czarna, latynoamerykańska, występowanie w rodzinie chorób naczyniowych (w tym udaru mózgu u rodziców, rodzeństwa) lub chorób metabolicznych (w tym zaburzeń lipidowych i zburzenia krzepnięcia krwi).

Jakie objawy mogą wskazywać na udar mózgu?

Na poniższej rycinie przedstawiono niektóre objawy mogące być objawami udaru mózgu.

Źródło: www.niefart.pl

W celu rozpowszechnienia wiedzy o udarze mózgu, na potrzeby kampanii społecznych, najczęstsze objawy udaru mózgu i sposób reagowania, ułożono w anglojęzyczny akronim FAST.
F – face (twarz): asymetryczność twarzy, opadanie kącików ust
A – arm (ramię): obniżenie ramienia po jednej stronie (po zamknięciu oczu i uniesieniu kończyn górnych)
S – speach (mowa): problem z powtórzeniem zdania, zniekształcanie słów
T – time (czas): jeżeli zauważymy jeden z powyższych objawów to bezzwłocznie wzywamy pogotowie (999/112).
Należy pamiętać, że wymienione powyżej objawy nie wyczerpują wszystkich możliwych objawów udaru mózgu. Samo podejrzenie zaburzeń układu nerwowego jest uzasadnieniem, aby chory został niezwłocznie zbadany przez neurologa. Z pomocą i reakcją nie można czekać. W przypadku udaru mózgu ważny jest czas. Odroczenie udzielenia pomocy może odebrać choremu szansę na nowoczesne możliwe leczenie udaru (w tym leczenie trombolityczne – czyli podanie leków rozpuszczających skrzeplinę w przypadku udarów niedokrwiennych), pogarsza rokowanie co do przebiegu oraz przeżycia choroby.

Jak można zapobiegać udarowi mózgu?

Każdy chory w trakcie pobytu w oddziale udarowym ma wykonywane szczegółowe badania. Celem wykonywania tych badań jest odszukanie przyczyny lub przyczyn, które doprowadziły do udaru mózgu. Jest to tzw. wtórne profilaktyka udaru mózgu (działania mające na celu uniknięcia wystąpienia kolejnego udaru mózgu). Jest to najczęściej prowadzana profilaktyka dotycząca udaru mózgu. Rzadko podkreśla się znaczenie profilaktyki pierwotnej udaru mózgu, tzn. działań, które mają na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia pierwszego w życiu udaru mózgu. Działania profilaktyczne, zarówno w profilaktyce pierwotnej i wtórnej najczęściej obejmują: zmianę stylu życia powinny znaleźć tzn. właściwą dietę, regularny wysiłek fizyczny, zmniejszenie masy ciała oraz leczenie chorób zwiększających ryzyko udaru mózgu, które omówiono powyżej.

Stanisław Surma – student medycyny
Lek. med. Daniel Stompel, specjalista neurolog

Korzystaliśmy z następujących źródeł:
1) Członkowska A. Postępowanie w udarze mózgu niedokrwiennym i krwotocznym. FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII 97, 4, 23-37.
2) Wiebers D.O., Feigin V.L., Brown Jr. R.D. Udar mózgu. LWW Warszawa 2008