Zarówno cukrzycowy obrzęk plamki (DME), jak i zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) to schorzenia, które w krótkim czasie mogą doprowadzić do utraty wzroku. Tak się ciągle niestety zdarza, mimo że możliwości leczenia tych chorób są obecnie w Polsce na światowym poziomie, w pełni refundowane dla pacjenta. Ulepszenia wymaga natomiast wczesna diagnostyka i sprawne wdrażanie optymalnego leczenia. Dlatego warto o tym mówić, bo sytuację może poprawić szersza edukacja pacjentów, w szczególności młodszych, chorujących na cukrzycę.
Cukrzycowy obrzęk plamki często diagnozowany jest u osób relatywnie młodych, około 40-letnich, aktywnych zawodowo. To powikłanie niedostatecznie kontrolowanej cukrzycy jest główną przyczyną utraty wzroku wśród diabetyków. Jeszcze kilkanaście lat temu DME było wyrokiem. Przy obecnych terapiach i dostępie do nich tak już nie musi być. Wymaga to jednak zaangażowania pacjenta w proces leczenia – nie tylko w zakresie poprawy kontroli glikemii, ale też respektowania zasad programu lekowego, w ramach którego prowadzona jest terapia.
Program lekowy ratunkiem dla wzroku
Leczenie cukrzycowego obrzęku plamki oraz zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem wymaga wielomiesięcznej, niekiedy nawet rozciągniętej na lata terapii. Od lipca 2021 roku działa w Polsce program leczenia DME (rok później połączony z programem leczenia zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem i działający jako wspólny Program Leczenia Pacjentów z Chorobami Siatkówki B.70.), dzięki któremu terapia AMD i DME jest bezpłatna. Program realizowany jest przez wybrane, specjalistyczne poradnie przy oddziałach okulistycznych.
Podstawą leczenia DME są powtarzane w odpowiednich odstępach czasu iniekcje do wnętrza gałki ocznej (ciała szklistego) leków blokujących czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego, tzw. leków anty-VEGF. Wspomniany czynnik wzrostu jest odpowiedzialny za powstawanie patologicznych naczyń krwionośnych w obrębie siatkówki oraz wywoływanie stanu zapalnego. Zadaniem leczenia jest zahamowanie tych procesów. Często u pacjentów z DME obawy wzbudza forma podania leków, czyli zastrzyk do gałki ocznej. Wbrew wyobrażeniom, nie jest to procedura bolesna. Do jej wykonania wystarczy znieczulenie gałki ocznej za pomocą kropli, sam zabieg trwa kilka sekund. Po iniekcji pacjent może udać się do domu.
Ważne jest to, by pacjent przestrzegał zasad leczenia. Niestety częstą praktyką chorych jest niezgłaszanie się na kolejne iniekcje, w momencie gdy ostrość widzenia zaczyna się poprawiać. To duży błąd. Aby leczenie było skuteczne i trwałe konieczne jest dokończenie procesu, nawet jeśli wydaje się nam, że problemy ze wzrokiem odpuściły.
Jak często trzeba zgłaszać się na iniekcje?
Początkowo w programie leczenia dostępne były leki podawane z częstotliwością co 6-8 tygodni. W miarę jego rozwoju włączane są kolejne terapie, które
umożliwiają uzyskanie coraz dłuższych odstępów między podaniami leku przy jednoczesnym utrzymywaniu dobrych efektów leczenia. Zdaniem ekspertów oznacza to dużą poprawę jakości życia pacjentów z obrzękiem plamki oraz usprawnia działanie programu. Ponieważ program realizowany jest tylko w wybranych ośrodkach, dla wielu pacjentów leczenie oznacza dość dalekie dojazdy. Zwykle osoby starsze potrzebują pomocy członków rodziny w dotarciu do ośrodka, co też bywa przyczyną opuszczania terminu podania leku.
Inne terapie
W przypadku gdy pacjent ma przeciwwskazania do leczenia lekami z grupy anty-VEGF opcją terapeutyczną w DME są sterydy, podawane do wnętrza gałki ocznej w formie implantu powoli uwalniającego lek. Implanty umieszcza się w ciele szklistym po znieczuleniu miejscowym gałki ocznej. Implanty są wymieniane co około pół roku do czasu uzyskania efektu terapeutycznego. W tym wypadku leczenie również nie jest bolesne, a jednocześnie jest też mniej kłopotliwe dla chorych.
Uzupełniającą metodą leczenia DME może być laseroterapia, zwłaszcza jeżeli towarzyszą mu obwodowe zmiany siatkówki o charakterze retinopatii cukrzycowej. O wyborze metody leczenia DME decyduje lekarz prowadzący po analizie wyników badań diagnostycznych. Monitoruje on również efekty leczenia.
Glikemia nadal kluczowa
Osoby z cukrzycą muszą mieć świadomość, że nawet najbardziej nowoczesne leczenie może nie zdać egzaminu, jeśli nie zostanie opanowany problem podstawowy – nadmiar glukozy we krwi. Warto zaznaczyć, że w ramach programu lekowego, jeśli pacjent nie odpowiada na leczenie lekami anty-VEGF pierwszej linii, to może być zakwalifikowany do dalszego leczenia tylko wówczas, gdy spełnia warunek dotyczący określonego stężenia hemoglobiny glikowanej.
Podsumowanie
Obecnie w Polsce z programu lekowego korzysta około 9-10 tys. pacjentów z DME. Biorąc pod uwagę, że w Polsce jest ok. 3 mln osób chorych na cukrzycę, leczonych powinno być znacznie więcej. Wiedząc, że dostępne są tak spektakularne możliwości leczenia cukrzycowego obrzęku plamki tak ważne jest, by nie zaniedbywać badań kontrolnych. Nawet trudna diagnoza postawiona przez okulistę nie musi już dzisiaj być wyrokiem dla wzroku.
