Neuropatia to jedno z powikłań w przebiegu cukrzycy, które często nie jest rozpoznawane i pomijane w diagnozowaniu powikłań narządowych. Rozpoznanie neuropatii wymaga dobrej współpracy pacjenta z zespołem specjalistów. Przebieg neuropatii może być bardzo uciążliwy i zagrażający życiu. W przypadku retinopatii wystarczy obejrzeć dno oka, by stwierdzić, czy występują tam patologiczne zmiany. Przy neuropatii pojawia się wiele objawów nietypowych np. związanych z układem pokarmowym, układem krążenia i mogą przybierać maskę zaburzeń rytmu serca, zaburzeń w oddawaniu moczu. Innymi słowy obraz neuropatii cukrzycowej jest niejednorodny. Co znacznie utrudnia diagnostykę i opóźnia rozpoczęcie leczenia. Rokowanie co do ustąpienia objawów, tak jak w przypadku wszystkich innych powikłań, zależy od stopienia zaawansowania zmian w momencie ich rozpoznania.
Objawy neuropatii cukrzycowej?
Powikłanie to może dawać szereg dolegliwości bólowych, o bardzo różnym natężeniu, od łagodnych po bardzo nasilone, które wręcz paraliżują codzienne życie pacjenta. Typowe objawy neuropatii obwodowej to bóle stóp, które występują najczęściej w nocy i nad ranem, uczucie mrowienia, pieczenie stóp, poczucie, że są one gorące lub zimne. U jednych pacjentów występuje przeczulica – najmniejsze dotknięcie pościeli sprawia im ból, u innych sygnały bólowe są wyłączone – pacjenci nie czują, że stanęli na czymś ostrym albo z powodu za ciasnych butów doszło do owrzodzenia stopy. Dlatego neuropatia czuciowa zwiększa ryzyko wystąpienia stopy cukrzycowej.
Do innych objawów neuropatii należą problemy z erekcją u mężczyzn czy brak orgazmu u kobiet z cukrzycą. Neuropatia możne objawiać się przez zanik objawów alertowych podczas hipoglikemii. Jak widać, objawy mogą być wielorakie i o zróżnicowanym nasileniu dolegliwości. Na pewnym etapie neuropatia jest powikłaniem odwracalnym. Im szybciej zostanie rozpozna i zostaną podjęte odpowiednie działania, tym większa jest szansa na wycofanie się np. dolegliwości bólowych, parestezji, zaburzeń jelitowych. W tym miejscu warto wspomnieć o tym, że neuropatia może wystąpić bezpośrednio po włączeniu do leczenia insuliny, np. u osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą. Dawniej mówiło się nawet o “poinsulinowym” uszkodzeniu włókien nerwowych, które jest w większości przypadków odwracalne.
Spotykamy podobną sytuacje u osób z cukrzycą typu 2, u których z powodu nieprawidłowej kontroli metabolicznej została wprowadzona insulinoterapia, najczęściej bez kontroli i redukcji dawek insuliny w późniejszym okresie. Insulinoterapia agresywnie prowadząca do normoglikemii może wywołać czasową neuropatię, dlatego dąży się do powolnego wyrównywania hiperglikemii u osób przewlekle źle wyrównanych.
Diagnoza neuropatii cukrzycowej
Neuropatię obwodową diagnozujemy w oparciu o szczegółowo zebrany wywiad, w którym wykorzystujemy zestaw pytań dotyczących objawów neuropatii. Jeśli pacjent zgłasza objawy neuropatii takie jak drętwienia kończyn dolnych, bóle w nocy, pieczenie stóp, gorące stopy, albo naprzemienne zaburzenia czucia temperatury od odczuwania rozżarzonych węgli na stopach po poczucie zimna.
Kolejnym krokiem w diagnozie neuropatii cukrzycowej jest rozszerzone o elementy badania neurologicznego, badanie fizykalne. Sprawdzane są odruchy ścięgniste, czucie dotyku, ukłucia, temperatury w stopach i dłoniach, czucie głębokie. W badaniu wykorzystywane są odpowiednie mikrofilamenty, a za pomocą neurotensjometru sprawdzamy czucie wibracji. Badamy tętno na stopach i na tętnicy podkolanowej. Wyzwaniem dla klinicysty jest diagnoza neuropatii układu wegetatywnego.
Poza wywiadem dotyczącym patologicznych objawów pochodzących z różnych narządów, posługujemy się specjalistycznym urządzeniem do badanie zaburzeń kardiologicznych – baterią Ewinga. Bateria Ewinga pozwala ocenić zdolności adaptacyjne układu krążenia do zmieniających się warunków np do wysiłku fizycznego, fazy oddechu. Podczas badania sprawdzamy m.in. zmienność rytmu serca oraz zmienność ciśnienia tętniczego przy głębokim oddychaniu lub przy zmianie pozycji (test pionizacji). Badanie zajmuje do godziny, w trakcie badania pacjent ma monitorowaną czynność serca (EKG) oraz ciśnienie. Otrzymane wyniki analizowane są w oparciu o odpowiedni algorytm, który pozwala na ocenę stopnia zaburzeń w obrębie autonomicznego układu krążenia. Biorąc pod uwagę całokształt można postawić rozpoznanie neuropatii cukrzycowej układu wegetatywnego.
Stopień uszkodzenie włókien nerwowych obwodowych potwierdza się również badaniem EMG – elektromiografią. Elektromiografia to rejestracja czynności mięśni i nerwów, jest rodzajem badania elektrofizjologicznego, pozwalającego na oceniane funkcje układu nerwowo-mięśniowego. W trakcie badania wykorzystywany jest aparat EMG służący do diagnozowania tzw. potencjałów wywołanych (EP) oraz elektroneurografii (ENG).
W Instytucie Diabetologii wykonywane są badania diagnostyczne – Cardiosys w kierunku neuropatii układu wegetatywnego oraz prowadzone są programy lekowe kierowane do osób z neuropatią bólową.
prof. dr hab. n.med. Ewa Pańkowska
Instytut Diabetologii
www.instytutdiabetologii.pl
