Osoby chorujące na cukrzycę, które nie mają zdiagnozowanych powikłań w obrębie wzroku, powinny raz w roku zgłaszać się do okulisty na badania kontrolne. Częstotliwość takich wizyt wzrasta w momencie rozpoznania retinopatii cukrzycowej czy innych chorób okulistycznych. Nie oznacza to jednak, że dbanie o kondycję oczu możemy sprowadzić do wizyt w gabinecie specjalisty raz na jakiś czas. Jest to raczej codzienne wyzwanie, które wymaga nie tylko utrzymywania prawidłowych glikemii, ale też konkretnych modyfikacji stylu życia.
Punkt wyjścia – cukry, cukry, prawidłowe cukry
Nadmiar glukozy we krwi uszkadza naczynia krwionośne, znajdujące się w oczach, nerkach czy zakończeniach nerwowych. Tak dochodzi do rozwoju powikłań mikronaczyniowych, czyli dotyczących właśnie małych naczyń, w tym cukrzycowej choroby oczu. Zapobieganie tej chorobie to przede wszystkim dbanie o prawidłowe glikemie. Prawidłowa przy cukrzycy nie oznacza zawsze idealna. Każdemu pacjentowi leczonemu insuliną zdarzają się hipoglikemie i hiperglikemie, ale należy dążyć do tego, by były to nieprawidłowości incydentalne. W przypadku hiperglikemii znaczenie ma jej wysokość i czas trwania. Umiarkowanie podwyższony cukier przez krótki czas to mniejsze ryzyko dla naczyń krwionośnych niż utrzymująca się wysoka hiperglikemia.
Oczom nie służą także duże wahania glukozy, jeśli zdarzy się nam przecukrzenie, lepiej obniżyć cukier łagodnie niż gwałtownie, tym bardziej, że w tym drugim przypadku łatwo przedobrzyć i doprowadzić do niedocukrzenia. U pacjentów nie leczonych insuliną wahania glikemii zwykle są mniejsze, pod warunkiem dobrze dobranej terapii. A leczenie w tej grupie chorych nie jest dane raz na zawsze. Określony rodzaj terapii jest skuteczny zwykle przez jakiś czas, po czym wymaga intensyfikacji. O tym kiedy należy zmienić leczenia świadczy wynik hemoglobiny glikowanej. Tutaj normy są indywidualne – porozmawiaj z lekarzem o tym, jaki odsetek HbA1c będzie dla Ciebie optymalny pod kątem profilaktyki powikłań naczyniowych i staraj się sprostać temu wyzwaniu.
Dieta dla oczu
Słowo „dieta” osobom z cukrzycą automatycznie kojarzy się z cukrami, ale przecież jedzenie to nie tylko źródło energii dla organizmu. Wraz z pożywieniem powinniśmy dostarczać witamin i mikroelementów, które wspierają dobre widzenie. Co zatem jeść dla kondycji naszego wzroku? Marchew, jarmuż, szpinak, czerwona papryka i dynia to produkty bogate w betakaroten, czyli witaminę A. Zwalcza ona wolne rodniki, które mogą powodować uszkodzenia wzroku. Jej niewystarczająca ilość w organizmie może powodować gorsze widzenie o zmroku, czyli tzw. kurzą ślepotę.
Ważną dla wzroku jest też witamina E, która poprawia wchłanianie betakarotenu. Witamina E znajduje się w orzechach, pestkach dyni i słonecznika oraz w olejach roślinnych. Równie istotna dla dobrego wzroku jest witamina C, która ma za zadanie odżywianie tkanek oka oraz wzmacnianie naczyń krwionośnych, które u osób z cukrzycą są kruche i maja tendencje do pękania. Źródła witaminy C to czarna porzeczka, czerwona papryka, cytrusy, natka pietruszki, jarmuż i szpinak.
Minerały, takie jak cynk, miedź, mangan i selen także służą kondycji oczu. Biorą one udział w wytwarzaniu rodopsyny, światłoczułego barwnika, który pośrednio wpływa na redukcję wolnych rodników. Dodatkowo, miedź utrzymuje wiązania kolagenowe, co zwiększa trwałość naczyń krwionośnych oka. Produkty bogate w cynk to np. fasola, groch, owoce morza, kasza gryczana, mięso i ryby. Najwięcej selenu znajdziemy w kukurydzy, rybach, herbacie, syropie klonowym i orzechach.
Kolorowo na talerzu
Oczy „lubią” produkty w nasyconych kolorach fioletu, niebieskiego i czerwieni. Aronia, czarna porzeczka, jagody, borówki, żurawina, truskawki, wiśnie, ciemne winogrona czy bakłażan są bogate w antocyjany, które mają działanie antyoksydacyjne, czyli zwalczające wolne rodniki. Podobnie jak przed wolnymi rodnikami tak też należy chronić oczy przed promieniami ultrafioletowymi. Tę rolę pełnią luteina i zeaksantyna. Występują one w siatkówce oka człowieka: zeaksantyna głównie w tzw. dołeczku, czyli w centralnym punkcie plamki żółtej, a luteina na bardziej zewnętrznych obszarach siatkówki.
Warto zadbać o to, by w codziennej diecie znalazły się bogate w luteinę żółtka jaj oraz jarmuż, szpinak, sałata, kapusta włoska, brokuły, brukselka, cukinia, dynia, kukurydza czy marchew. Zeaksantyna natomiast występuje między innymi w pomarańczowych i zielonych warzywach np. nektarynkach i awokado.
Nie dla papierosów
Palenie papierosów jest dla osób z cukrzycą równie szkodliwe, jak hiperglikemia, ponieważ ma bardzo niekorzystny wpływ na naczynia krwionośne. Dodatkowo w dymie papierosowym zawarte są szkodliwe substancje, które podrażniają oczy, powodują ich wysuszenie, mogą prowadzić także do zapalenia spojówek. Oczy diabetyka bywają mocno obciążone nadmiarem glukozy we krwi. Dlatego należy rekompensować im to poprzez ogólną higienę oczu.
Poza wspomnianą dietą oraz piciem dostatecznej ilości wody, aby były dobrze nawilżone ważne jest to w jakich warunkach oczy pracują. Należy zwracać uwagę na odpowiednie oświetlenie miejsca pracy czy też np. miejsca do czytania czy robótek ręcznych, ale też trzeba dawać im szansę na odpoczynek. W razie przesuszenia gałki ocznej ważne jest, by stosować krople nawilżające, a w przypadku nagłych problemów ze wzrokiem, by nie zwlekać z wizytą u okulisty.
Oczy diabetyka są narażone nie tylko na retinopatię, ale także na jaskrę i zaćmę oraz wszelkie choroby oczu związane ze starzeniem się organizmu. Pozytywne jest to, że obecnie zarówno leczenie samej cukrzycy, jak i leczenia cukrzycowej choroby oczu daje nam duże możliwości na zachowanie widzenie w dobrej kondycji nawet po wielu latach chorowania.
Adrianna Konieczna
