Niedokrwistość, zwana potocznie anemią, zwykle wynika z nieprawidłowej diety, ubogiej w żelazo. Jednak zbyt niski odsetek hemoglobiny może także być skutkiem choroby autoimmunologicznej oraz wskazywać na nieprawidłowości w pracy nerek.
Termin „hemoglobina” diabetykiem najczęściej kojarzy się z hemoglobiną glikowaną – badaniem, które określa średnie stężenie glikemii w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Do podstawowych badań krwi zalicza się natomiast oznaczanie „zwykłej” hemoglobiny, czyli białka wchodzącego w skład krwinek czerwonych. Jest ona odpowiedzialna za transport tlenu dwutlenku węgla do komórek organizmu.
Niedokrwistość rozpoznaje się, gdy stężenie hemoglobiny spada poniżej 13 g/dl u mężczyzn i 12 g/dl u kobiet. Poziom hemoglobiny poniżej 6,5 g/dl jest uznawany za zagrażający życiu.
Najczęstsze objawy anemii to osłabienie, bezsenność lub wydłużony sen, bladość i szorstkość skóry, łatwe męczenie się, łamliwość włosów i paznokci, zajady w kącikach ust, zmniejszone łaknienia, ból i zawroty głowy, tachykardię, zaburzenia układu odpornościowego, zaburzenia miesiączkowania u kobiet czy zaburzenia potencji u mężczyzn.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza
Najczęstszą przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza, wynikający z nieprawidłowej diety. Żelazo jest bardzo słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego, wykorzystujemy jedynie ok. 10% żelaza, które przyjmujemy z jedzeniem. Niedobór żelaza występuje także, gdy traci się dużo krwi, np. w wyniku obfitych miesiączek, stąd problem ten częściej diagnozowany jest u kobiet. Anemia może pojawić się także, gdy żelazo jest nieprawidłowo wchłaniane (np. po wycięciu żołądka lub części jelit, przy wrzodach żołądka i dwunastnicy, żylakach przełyku, nowotworach przewodu pokarmowego, krwawieniach z nosa, płuc czy nerek). Niedokrwistość z niedoboru żelaza leczy się, uzupełniając jego zapasy. W pierwszej kolejności rekomenduje się produkty bogate w żelazo. Do grupy tej zalicza się: czerwone mięso (głównie wołowinę), podroby, mięczaki, kasze: gryczaną, jaglaną, quinoa i jęczmienna, groch, fasola, ciecierzyca, soczewica, zielone warzywa liściaste, buraki, ziarna zbóż czy orzechy. Warto pamiętać, że żelazo pochodzenia roślinnego znacznie gorzej wykorzystywane przez organizm niż to pochodzące z produktów zwierzęcych. Jeśli modyfikacja diety okaże się niewystarczająca, konieczna staje się suplementacji preparatami żelaza, początkowo w formie tabletek, a jeśli te nie pomagają – w postaci zastrzyków.
Anemia złośliwa
Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 nosi nazwę anemii złośliwej i jest chorobą autoimmunologiczną, czyli o genezie podobnej do cukrzycy typu 1. Wiedząc, że choroby autoimmunologiczne często rządzą się prawem serii, dobrze żeby diabetycy wiedzieli, że występująca u nich anemia nie musi być powodowane niedoborem żelaza, ale właśnie kolejną chorobą autoimmunologiczną. Mimo że diagnostyka choroby jest trudna (przez niejednoznaczne objawy), to po prawidłowo postawionym rozpoznaniu w wyniku podawania witaminy B12 (najczęściej w małych dawkach już do końca życia) stan chorych szybko się poprawia.
Niedokrwistość pochodzenia nerkowego
Zbyt niski odsetek hemoglobiny może również wynikać z niedoboru erytropoetyny, hormonu, który stymuluje produkcję erytrocytów przez szpik kostny. W przypadku diabetyków nieprawidłowość ta to zwykle pochodna cukrzycowej choroby nerek. To też ważna informacja dla osób z cukrzycą, szczególnie tych mających rozpoznaną nefropatię cukrzycową. W przypadku znacznego uszkodzenia nerek, jeśli pacjent spełnia kryteria (między innymi GFR poniżej 45, HGB poniżej 10) wprowadza się leczenie erytropoetyną.
Niedokrwistość a cukrzyca
Niedokrwistość wbrew pozorom nie jest częstym zjawiskiem u chorych na cukrzycę. . Najczęściej nie jest powikłaniem w przebiegu cukrzycy, ale wynikiem innych dodatkowych chorób. Przykładem tego może być celiakia, bardzo częsta przy cukrzycy typu 1, która nieleczona objawia się niedokrwistością. W takim przypadku leczenie anemii polega na wprowadzeniu diety bezglutenowej i uzupełnianiu niedoborów żelaza. Anemia może być także konsekwencją nieprawidłowego odżywiania się. Diabetycy często unikają czerwonego mięsa i podrobów, a to źródła najlepiej wchłaniającego się żelaza. Warto zdawać sobie sprawę z tego, że istnieje odmiana niedokrwistości będąca chorobą autoimmunologiczną oraz, że anemia grozi osobom z cukrzycową chorobą nerek.
Konsekwencje niedokrwistości dla osoby z cukrzycą zależą przede wszystkim od tego, czy anemia odpowiedzialna jest za niedotlenienie tkanek, które z kolei współodpowiedzialne jest za zmiany w obrębie włókien nerwowych czy drobnych naczyń krwionośnych siatkówki oka. Innymi słowy, niedokrwistość to obok samej cukrzycy poważny czynnik ryzyka retinopatii. Ponadto trzeba pamiętać, że czynnikiem pogłębiającym skutki anemii i obniżonej dostępności tlenu do tkanek jest podwyższone stężenie hemoglobiny glikowanej.
Bardzo ważne jest, by diabetycy zwracali uwagę nie tylko na hemoglobinę glikowaną – parametr wyrównania cukrzycy, ale też na stopień dotleniania tkanek, za co odpowiedzialna jest „zwykła” hemoglobina. Jeśli jej odsetek jest poniżej normy warto zbadać tego przyczynę oraz podjąć odpowiednie leczenie.
