W Polsce na otyłość choruje około 9 milionów osób, czyli już co czwarty Polak¹. Mimo tak dużej skali tego schorzenia, wciąż brakuje świadomości, że otyłość jest chorobą, a nie defektem kosmetycznym2. Niesie ze sobą ryzyko wystąpienia ponad 200 powikłań3 i stanowi poważne wyzwanie finansowe dla polskiego systemu opieki zdrowotnej¹. Roczne bezpośrednie i pośrednie wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) związane z leczeniem otyłości szacuje się na około 36 miliardów złotych¹. Otyłość powoduje także wiele ograniczeń w życiu pacjentów – wpływa na ich wybory i decyzje związane z edukacją, pracą zawodową czy założeniem rodziny, a także na relacje społeczne.
Otyłość jest chorobą przewlekłą bez tendencji do samoistnego ustępowania i ze skłonnością do nawrotów³. U jej podstaw leżą zaburzenia równowagi neurohormonalnej, które prowadzą do dodatniego bilansu energetycznego, co przekłada się na nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej³. Od ponad 25 lat otyłość uznawana jest przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę, która wymaga kompleksowego leczenia4. Dlaczego więc osoby chorując na otyłość wciąż spotykają się z tak dużym niezrozumieniem i dyskryminacją ze strony społeczeństwa?
Dlaczego ciało chorego stawia opór?
Często nawet najnowsze wyniki badań naukowych nie są w stanie przebić się do świadomości społeczeństwa. Wciąż bardzo zakorzenione jest przeświadczenie, że „wystarczy tyle nie jeść i więcej się ruszać”, a problem otyłości sam się rozwiąże. Nic bardziej mylnego. Otyłość nie
ustępuje samoistnie.
– Za trudności w redukcji, a następnie utrzymaniu zmniejszonej masy ciała odpowiadają czynniki i mechanizmy, na które osoby chorujące na otyłość nie mają wpływu. Organizm może opierać się zmianom. Zaczyna spalać mniej kalorii, pojawia się zmniejszone uczucie sytości po jedzeniu i zwiększone uczucie głodu między posiłkami. Wynika to z faktu, że głód i sytość kontrolowane są przez neuroprzekaźniki – substancje chemiczne krążące w mózgu, pozostające poza kontrolą naszej silnej woli. Wyjaśnia to, dlaczego tak wiele osób, pomimo wprowadzenia w życie zdrowych nawyków, ma trudności z osiągnięciem i utrzymaniem docelowej masy ciała – mówi prof. Lucyna Ostrowska, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości.
Rosnący problem
Na przestrzeni 20 lat, Polska zanotowała wzrost średniego poziomu wskaźnika BMI z 25,5 kg/m2 do ponad 27,3 kg/m25. Co więcej, według prognoz, w 2035 roku z otyłością będzie zmagało się nawet 33 proc Polaków6. Niestety u większości pacjentów sama modyfikacja stylu życia jest niewystarczająca do osiągnięcia trwałych rezultatów, dlatego kluczowe jest kompleksowe podejście do leczenia choroby otyłościowej3. Składa się na nie: pogłębiona diagnostyka przyczyn rozwoju schorzenia, określenie rodzaju powikłań i stopnia ich zaawansowania, a następnie opracowanie z chorym indywidualnego planu leczenia oraz jego realizacja.
Jak czytamy w raporcie „Choroba otyłościowa – wyzwania społeczne, kliniczne i ekonomiczne”, leczenie choroby otyłościowej opiera się na czterech równoważnych filarach i powinniśmy chorym zapewnić takie leczenie (medyczna terapia żywieniowa, zwiększona, indywidualnie dopasowana aktywność ruchowa, terapia behawioralna, pomagająca w zmianie stylu życia i farmakoterapia/chirurgia bariatryczna)² – wyjaśniają autorzy raportu.
Zrozumieć. Rozpoznać. Zapobiegać i leczyć
Aby chorzy zgłaszali się po pomoc do specjalistów, niezbędne jest zwiększenie ogólnej świadomości społeczeństwa o tym, że otyłość jest chorobą, którą dzięki szerokiemu wachlarzowi terapii, można z powodzeniem leczyć. Bez zrozumienia istoty tego schorzenia i jego konsekwencji, nie zdołamy zmienić przerażających statystyk, a co najważniejsze sytuacji samych chorych.
– Skuteczne leczenie choroby otyłościowej wymaga wczesnej diagnozy. Aby ta diagnoza miała miejsce, potrzebna jest świadomość i zrozumienie, że otyłość to groźna, przewlekła choroba, która samoistnie nie ustępuje, która ma tendencję do nawrotów. Niestety, badania pokazują, że ponad 80 proc. mieszkańców naszego kraju postrzega otyłość w kategoriach problemu kosmetycznego, wyboru pacjenta czy świadomej decyzji zaniedbania, a nie choroby, z którą należy zwrócić się do lekarza – mówi prof. Paweł Bogdański, kierownik Katedry Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych oraz Dietetyki Klinicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Podczas konferencji eksperci jednogłośnie stwierdzili, iż osoby z otyłością zasługują na wczesną diagnostykę, badania przesiewowe i skuteczne interwencje w celu kontroli masy ciała oparte na dowodach naukowych. Zasługują również na dostęp do kompleksowej opieki, w tym do programów poprawiających styl życia (takich jak prawidłowe żywienie i aktywność fizyczna) oraz do odpowiednich metod terapeutycznych z zakresu farmakoterapii oraz chirurgii bariatrycznej. Aby to osiągnąć, potrzebne są pilne decyzje na szczeblu politycznym, które zapewnią opiekę wielodyscyplinarną i skoncentrowaną na pacjencie. Brak interwencji w leczeniu choroby otyłościowej może prowadzić do znacznych długoterminowych kosztów dla pacjentów i ich rodzin, gospodarki kraju i systemu opieki zdrowotnej.
Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość
Tak duża potrzeba edukacji społecznej i przełamywania stygmatyzacji była bodźcem do zainicjowania kampanii społecznej „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość”. Pomysłodawcą kampanii jest firma Lilly. Patronat nad projektem objęli: Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości oraz FLO – Fundacja na rzecz Leczenia Otyłości.
– W Polsce niestety wciąż brakuje zrozumienia, że otyłość nie jest winą pacjenta, ale groźną chorobą przewlekłą, która powoduje szereg poważnych schorzeń i znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnego zgonu. Cieszymy się, że coraz więcej podmiotów i osób aktywnie włącza się w edukację pacjentów, że otyłość można i powinno się leczyć, oraz w zwiększanie świadomości społecznej na temat choroby otyłościowej. Od zrozumienia zaczyna się zdrowie i dzięki zrozumieniu możemy porzucić krzywdzące stereotypy, przestać oceniać i stygmatyzować, a w zamian za to okazać empatię i wsparcie, które są tak potrzebne osobom zmagającym się z chorobą otyłościową – zaznacza Katarzyna Głowińska, prezes Fundacji na rzecz Leczenia
Otyłości.
– W ramach kampanii „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość” chcemy budować świadomość Polaków w temacie otyłości. Chcemy głośno mówić o tym, że choroba otyłościowa nie jest powodem do wstydu i że warto sięgać po wsparcie specjalistów. Na stronie internetowej kampanii zamieściliśmy wskazówki dla pacjentów odnośnie żywienia i aktywności fizycznej, ale również kwestionariusz, który pozwoli jeszcze lepiej przygotować się do rozmowy z lekarzem. Pacjenci znajdą tam też historie innych osób, które zmagają się z otyłością. Wszystko po to, by zmotywować ich do walki o swoje zdrowie – mówi Maciej Nowicki, Lead Governmental Affairs w Eli Lilly.
Więcej informacji o kampanii „Zdrowie zaczyna się od zrozumienia. Zrozumieć otyłość” można znaleźć na stronie internetowej: www.zrozumiecotylosc.pl
Choroba otyłościowa – skrót raportu – TUTAJ
1Najwyższa Izba Kontroli. Profilaktyka i leczenie otyłości u osób dorosłych 2023; https://www.nik.gov.pl/plik/id,28874,vp,31705.pdf
2Choroba otyłościowa – wyzwania społeczne, kliniczne i ekonomiczne, Dostęp: luty 2024; https://flo.org.pl/wp-content/uploads/2024/10/Raport-Choroba-otylosciowa- wyzwania-spoleczne_kliniczne-i-ekonomiczne_2024.pdf
3Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med Prakt–Wyd Spec, 2024; https://ptlo.org.pl/aktualnosci/258-zalecenia_kliniczne_dotyczace_postepowania_u_chorych_na_otylosc_2024_stanowisko_polskiego_towarzystwa_leczenia_otylosci
4WORLD HEALTH ORGANIZATION, et al. Obesity: preventing and managing the global epidemic (publication WHO/NUT/NCD/98.1). WHO, Geneva,
1997.
5NFZ about health. Obesity and its consequences. Accessed: February 2024; https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/badania-i-dane/zdrowe-dane/raporty/otylosc
6World Obesity Atlas 2023 Accessed February 2024; https://www.worldobesity.org/resources/resource-library/world-obesity-atlas-2023
