Systemy do ciągłego monitorowania glikemii to kamień milowy w samokontroli cukrzycy. Nie tylko eliminują konieczność nakłuwania opuszek palców, ale przede wszystkim dostarczają nieporównywalnie bardziej szczegółowych danych odnośnie zmian stężenia glukozy. Umiejętna interpretacja tych danych pozwala bardzo skutecznie trzymać cukrzycą pod kontrolą.
1. Pełny obraz glikemii
Sensory systemów do ciągłego monitorowania glikemii dokonują pomiarów stężenia glukozy automatycznie, regularnie co 15 minut przez 24 godziny na dobę. A to oznacza, że każdej jednej doby nasz cukier kontrolowany jest 96 razy! Na podstawie tych częstych pomiarów powstają szczegółowe wykresy dobowe glikemii, które „rysują się” wraz z odczytami glikemii. Oczywiście w każdej chwili możemy sprawdzić jego aktualną wartość glikemii zbliżając telefon bądź czytnik do sensora.
2. Strzałki trendu
Konsekwencją tych regularnych pomiarów jest to, że w systemach CGM można określić trend glikemii. Trend to inaczej kierunek zmian. Nasze cukry mogą mieć tendencję wzrostową, spadkową lub stałą, co obrazują tzw. strzałki trendu, które pojawiają się wraz z odczytem wartości glukozy. Strzałki trendu są niezwykle cennym uzupełnieniem dla wyniku pomiaru. Jeśli mamy glikemię na poziomie 80 mg/dl oraz trend szybkiego spadku, to taka sytuacja wymaga zupełnie innego działania, niż ta sama wartość stężenia glukozy, ale ze strzałką obrazującą szybki wzrost. Dzięki strzałkom trendu można
wyprzedzać cukrzycę o krok, i unikać incydentów hipo jak i hiperglikemii.
Strzałki trendu to proste narzędzie, z którego warto nauczyć się korzystać. Po pierwsze, należy na nie zwracać uwagę w równym stopniu, co na sam wynik pomiaru. Po drugie, trzeba zwracać uwagę, na nasilenie trendu, czyli np. czy mamy do czynienia z umiarkowanym czy szybkim wzrostem stężenia glukozy. Intensywnie obniżający się cukier bezpośrednio przed posiłkiem powinien skłonić do zastanowienia, czy na jedzenie nie należałoby podać nieco mniej insuliny. Natomiast w sytuacji szybkiego wzrostu cukru przed jedzeniem można rozważyć zwiększenie doposiłkowej dawki insuliny.
Kiedy w szczególności warto zwracać uwagę na strzałki trendu?
• Przed posiłkiem
• Przed aktywnością fizyczną
• W momencie podawania insuliny na korektę
• Przed snem
• Przed rozpoczęciem aktywności zawodowych, aktywności fizycznej czy prowadzenia pojazdu
3. Wykresy i trendy dobowe
96 pomiarów w ciągu zaledwie jednej doby sprawia, że interpretacja zmienności glikemii na podstawie samych cyfr byłaby bardzo trudna, jeśli nie w ogóle niemożliwa. Z pomocą pacjentom przychodzą wykresy, które na podstawie tych danych powstają. Diabetyk nie musi przyglądać się każdemu jednemu pomiarowi, bo ma graficzną interpretację wahań glikemii, gdzie dokładnie widać, jak kształtowały się cukry w poszczególnych porach doby. Nałożenie kilku takich wykresów dobowych na siebie pozwala wykryć pewne powtarzające się nieprawidłowości, np. skłonność do przecukrzeń o określonej porze dnia. Do bardziej zaawansowanej interpretacji danych służą odpowiednie aplikacje, które pokazują zacznie więcej, niż to co na co dzień widać na smartfonie.
4. Czas w zakresie docelowym
Czas w zakresie docelowych glikemii to nowy parametr mówiący o wyrównaniu cukrzycy, który w ostatnim czasie nabiera coraz większego znaczenia. W zaleceniach klinicznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) pierwsze rekomendacje odnośnie czasu w zakresie docelowym pojawiły się w roku 2020. Tegoroczne zalecenia jeszcze mocniej podkreślają znaczenie tego parametru. Czas w docelowym zakresie glikemii można jednak określić wyłącznie u osób, które stosują ciągły monitoring glikemii, nie jest on dostępny dla osób korzystających z glukometrów. Zalecenie kliniczne PTD precyzują, ile czasu w ciągu doby pacjent powinien spędzać:
• w zakresie docelowym, czyli w zakresie 70-180 mg/dl
• poniżej zakresu docelowego, poniżej 70 mg/dl lub poniżej 54 mg/dl
• powyżej zakresu docelowego, powyżej 180 lub 250 mg/dl aby móc mówić, o dobrze kontrolowanej cukrzycy.
W praktyce zalecenia te wyglądają następująco.
Osoby z cukrzycą typu 1 i cukrzycą typu 2
• Czasu w zakresie docelowym – powyżej 70%
• Czas poniżej zakresu docelowego – poniżej 4% w glikemii poniżej 70 mg/dl oraz poniżej 1% czasu w glikemii poniżej 54 mg/dl
• Czas powyżej zakresu docelowego – poniżej 25% przy glikemii przekraczającej 180 mg/dl oraz poniżej 5% dla glikemii powyżej 250 mg/dl
Osoby starsze oraz osoby o wysokim ryzyku hipoglikemii
• Czas w zakresie docelowym – powyżej 50%
• Czas poniżej zakresu docelowego – poniżej 1% dla glikemii poniżej 70 mg/dl
• Czas powyżej zakresu docelowego – poniżej 10% dla glikemii powyżej 250 mg/dl
Kobiety w ciąży z cukrzycą typu 1
• Rekomendowany czas w zakresie docelowym to 63-140mg/dl – zalecany cel to powyżej 70%
• Czas poniżej zakresu docelowego – poniżej 4%
• Czas powyżej zakresu docelowego – poniżej 25%
5. Szacowana wartość HbA1c
Systemy do ciągłego monitorowania glikemii pozwalają oszacować wartość hemoglobiny glikowanej (eHbA1c). Badanie to dla wielu pacjentów jest bardzo ważnym potwierdzeniem skuteczności prowadzonej samokontroli. Patrząc na wartość eHbA1c można łatwo porównać jeden okres leczenia, do drugiego. Mimo że systemy ciągłego monitorowania glikemii dostarczają tak wielu danych, warto zwracać uwagę także na ten parametr. Szczególnie, jeśli coś zmienialiśmy w naszej terapii. Jeśli efekt tych zmian widzimy w wartości szacowanej hemoglobiny zawsze jest to dodatkowa motywacja do starań o lepsze wyrównanie cukrzycy.
Wojciech Mazurek
