Insulina jest lekiem, który ma ściśle określone zasady przechowywania. Od prawidłowej temperatury utrzymywania insuliny zależy jej prawidłowe działanie. Insulina „nie lubi” zarówno zbyt wysokich, jak i zbyt niskich temperatur, stąd należy zwracać uwagę na to, jak ją transportujemy z apteki, a następnie jak przechowujemy nie tylko latem, ale także zimą.
Insulina to białko i jak każde białko jest wrażliwa na temperaturę. Zgodnie z zaleceniami na ulotce leku, hormon ten powinien być przechowywany w temperaturze 2-8 stopni Celsjusza. I choć w przypadku wielu różnych medykamentów informacje o temperaturze przechowywania traktujemy po macoszemu, tak w przypadku insuliny nie możemy sobie na to pozwolić. Przechowywana lub przewożona w nieodpowiednich warunkach traci swoje właściwości. Niestety nie widać tego gołym okiem – przegrzana lub przemrożona insulina nie zmienia swojego wyglądu (koloru, konsystencji), ale zmieniają się jej właściwości. Lek najczęściej traci swoje właściwości, nie obniża glikemii z taką samą mocą jak dotychczas, albo nawet nie obniża jej wcale. Skutkiem nieprawidłowego przechowywania insuliny bywa niekorzystna dla zdrowia hiperglikemia.
ABC przechowywania insuliny
• Insulinę, którą aktualnie używamy (we wstrzykiwaczu) przechowujemy w temperaturze pokojowej, ale nie dłużej niż 1 miesiąc. W standardowej fiolce znajduje się 300 jednostek insuliny, zatem osoby, które wstrzykują mniej niż 10 jednostek insuliny na dobę, mogą nie zużyć w ciągu 30 dni całej fiolki. Po otwarciu nowego opakowania warto zapisać na etykiecie datę otwarcia i termin końca użytkowania. Jeśli w ciągu miesiąca od otwarcia cały nabój nie zostanie zużyty, i tak należy wymienić go na nowy.
• Zapasy insuliny przechowujemy w lodówce, w temperaturze 2-8 stopni Celsjusza, czyli w temperaturze DODATNIEJ. Insulina jest bardzo wrażliwa na przemrożenie, niech nas nie zmyli lodówka, która niekiedy kojarzy się z ujemnymi wartościami temperatury. Prawidłowy zakres temperatur gwarantuje trzymanie insuliny na drzwiach lodówki. Nie należy trzymać jej na półkach, gdzie opakowanie łatwo może zostać przesunięte i „przyklejone” do ścianki lodówki, a to grozi temperaturą niższą niż 2 stopnie Celsjusza. Przechowywanie insuliny w niższej temperaturze (np. w zamrażarce) powoduje jej krystalizację i czyni ją bezużyteczną.
• Insulinę przechowywaną w lodówce należy przed użyciem wyjąć na pewien czas z chłodziarki i potrzymać w pokojowej temperaturze. Dzięki temu unikniemy konieczności podawania zimnego preparatu, które może być bolesne dla pacjenta. Z tego też powodu nie zaleca się odkładania aktualnie stosowanej insuliny do lodówki, bo bez problemu zachowuje ona swoje właściwości będąc poza lodówką przez około 30 dni.
• Aby zachować właściwości hormonu, nie należy potrząsać fiolką zbyt mocno (pod wpływem wstrząsów roztwór może zmętnieć). Jeśli insulina zmętniała, zmieniła barwę lub zapach – zaleca się wymianę opakowania na nowe.
• Insulinę w lodówce należy przetrzymywać w kartonowym pudełku, w którym została zakupiona.
• Pena z aktualnie używaną insuliną dobrze jest trzymać w specjalnym etui (w jakim otrzymaliśmy wstrzykiwacz). Wstrzykiwacz w etui jest bardziej bezpieczny, jeśli niechcący zostawimy lek w miejscu, gdzie operują promienie słoneczne.
• Dobrym zwyczajem jest kontrola nie tylko temperatury, ale i stanu fiolki. Należy zwrócić uwagę na pęknięcia, zarysowania, ukruszenie czy inne jej ewentualne uszkodzenia. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do stanu insuliny – należy zrezygnować z jej używania. Jeśli fiolka jest nawet minimalnie ukruszona, może być nieszczelna, a w efekcie lek stracił swoje właściwości w kontakcie z powietrzem.
• Co zrobić z insuliną w sytuacji czasowego braku prądu? Zachować spokój, jeśli lek pozostanie w zamkniętej lodówce, nawet przez 3-4 godziny, na pewno nie grozi nam jego przegrzanie. Jeśli braki w dostawie prądu byłyby dłuższe, należy uważnie obserwować glikemie po zastosowaniu takiej insuliny. Zważywszy jednak, że insulina zachowuje swoje właściwości w temperaturze pokojowej nawet przez miesiąc, raczej nie zaszkodzi jej czasowe przebywanie poza rekomendowanym zakresem temperatur (pod warunkiem, że w tym czasie insulina nie będzie leżakowała blisko kaloryfera, bądź na parapecie, narażona na duże nasłonecznienie…).
Po czym rozpoznać, że insulina nie działa?
Jak rozpoznać, że przyczyną przecukrzeń jest insulina, który straciła swoje właściwości? Najprościej po tym, że organizm nie reaguje na dawkę korekcyjną leku. Kiedy insulina podawana jest wstrzykiwaczem, a cukier „stoi w miejscu” możemy podejrzewać, że dawka nie zadziałała. W takiej sytuacji po podaniu dawki korekcyjnej należy odczekać co najmniej 2 godziny, nic w tym czasie nie dojadając. Korektę należy podać w miejsce, gdzie insulinę wstrzykujemy rzadko, bo dzięki temu mamy małe szanse trafić na zrost podskórny, który także może być powodem hiperglikemii. Jeśli nie ma efektu korekty, przyczyną może być zepsuta insulina. Wówczas należy wymienić fiolkę, a jeśli problem pojawił się przy nowej fiolce, dopiero co wyjętej z lodówki – udać się do lekarza po receptę na nowy zapas leku.
Wojciech Mazurek
