Przejdź do treści
Dostosuj preferencje dotyczące zgody

Używamy plików cookie, aby pomóc użytkownikom w sprawnej nawigacji i wykonywaniu określonych funkcji. Szczegółowe informacje na temat wszystkich plików cookie odpowiadających poszczególnym kategoriom zgody znajdują się poniżej.

Pliki cookie sklasyfikowane jako „niezbędne” są przechowywane w przeglądarce użytkownika, ponieważ są niezbędne do włączenia podstawowych funkcji witryny.... 

Zawsze aktywne

Niezbędne pliki cookie mają kluczowe znaczenie dla podstawowych funkcji witryny i witryna nie będzie działać w zamierzony sposób bez nich.Te pliki cookie nie przechowują żadnych danych umożliwiających identyfikację osoby.

Funkcjonalne pliki cookie pomagają wykonywać pewne funkcje, takie jak udostępnianie zawartości witryny na platformach mediów społecznościowych, zbieranie informacji zwrotnych i inne funkcje stron trzecich.

Brak plików cookie do wyświetlenia.

Analityczne pliki cookie służą do zrozumienia, w jaki sposób użytkownicy wchodzą w interakcję z witryną. Te pliki cookie pomagają dostarczać informacje o metrykach liczby odwiedzających, współczynniku odrzuceń, źródle ruchu itp.

Wydajnościowe pliki cookie służą do zrozumienia i analizy kluczowych wskaźników wydajności witryny, co pomaga zapewnić lepsze wrażenia użytkownika dla odwiedzających.

Reklamowe pliki cookie służą do dostarczania użytkownikom spersonalizowanych reklam w oparciu o strony, które odwiedzili wcześniej, oraz do analizowania skuteczności kampanii reklamowej.

Choć cukrzyca (Diabetes mellitus, dosł. moczówka cukrowa) znana była już od wieków przed naszą erą to jej natura długo pozostawała nieznana. Z jej rozpoznaniem wiązało się bardzo złe rokowanie. Desperackie często i drastyczne metody jej leczenia nie przynosiły oczekiwanych skutków. Było to powodem frustracji zarówno lekarzy jak i pacjentów i ich rodzin. Stąd okres przed odkryciem insuliny nazywa się często „erą frustracji”.

Rok 1921 stał się rokiem przełomowym w historii medycyny, i można śmiało powiedzieć, że również w historii ludzkości. Wtedy to dr Frederick Banting – chirurg ortopeda (w dzień jego urodzin 14. listopada obchodzony jest obecnie Światowy Dzień Cukrzycy) i student medycyny Charles Best pracujący w laboratorium kierowanym przez Johna Jamesa Richarda MacLeod’a w Uniwersytecie w Toronto otrzymali płynny ekstrakt z wyizolowanych wysp trzustkowych. Pierwszym pacjentem leczonym z sukcesem insuliną był 14-letni Leonard Thompson a drugim dr Joe Gilhurst (lekarz zajmujący się cukrzycą, u którego zresztą opisano pierwszy przypadek poinsulinowej hipoglikemii).

12. grudnia 1921 roku Banting i Best ogłosili wyniki swoich badań w Amerykańskim Towarzystwie Fizjologicznym. Doniosłość i przełomowy charakter tego odkrycia docenił komitet noblowski przyznając w 1923 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie Fizjologii i Medycyny J.J.R. MacLeodowi i F. Bantingowi. Obaj laureaci zdecydowali podzielić się nagrodą ze wspomnianym Jamesem Bertramem Collipem, twórcą metody oczyszczania i zagęszczenia ekstraktu z wysp trzustkowych.

Jako datę rozpoczęcia skutecznego leczenia insuliną na świecie przyjęto 23 stycznia 1922 r. już w 1923 roku insulina zaczęła być produkowana początkowo Kanadzie i USA a następnie w Niemczech, Danii i Austrii. Za datę rozpoczęcia produkcji w Polsce przyjęto rok 1924, gdy w Państwowym Zakładzie Higieny uzyskano pierwsze 315 000 jednostek insuliny. Polska była czwartym krajem w Europie, który uruchomił produkcję insuliny. Po II wojnie światowej produkcja insuliny była kontynuowana przez Zjednoczenie Wytwórni Surowic i Szczepionek „Biomed” w Warszawie a od 1953 roku, ówczesne Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne, jako jedne z pierwszych na świecie uruchomiły produkcję insuliny na skalę przemysłową.

Postęp w insulinoterapii dokonywał się sukcesywnie. Technologia produkcji insulin zwierzęcych (otrzymywanych wieprzowych i wołowych) uległa udoskonaleniu pod względem oczyszczania i zmian własności farmakologicznych (krótko i długo działające). Ważną datą jest rok 1936, kiedy to Hans Christian Hagedorn opracował insuliną o powolnym uwalnianiu (NPH – Neutral Protamine Hagedorn).

Prace nad naturą insuliny przyniosły ich autorom liczne nagrody Nobla. W 1955 roku otrzymał ją Frederick Sanger za odkrycie sekwencji aminokwasowej insuliny a w 1964 roku Dorothy Mary CrowfootHodgkin za odkrycie jest struktury krystalograficznej.

Ponieważ stosowane w lecznictwie insuliny zwierzęce były bardzo podobne, ale jednak różniły się od insuliny ludzkiej, powodowało to odczyn immunologiczny i powstawanie przeciwciał przeciw tej insulinie. Ideałem byłoby zastosowanie insuliny o budowie aminokwasowej identycznej z ludzką. Już w 1973 roku zsyntetyzowano z pojedynczych aminokwasów insulinę identyczną z ludzką, jednak wysokie koszty jej wytwarzania nie pozwalały na przemysłową produkcję. W 1980 roku po raz pierwszy uzyskano insulinę identyczną z ludzką dzięki wszczepieniu genu ludzkiej insuliny komórkom bakterii Escherichia coli. To właśnie dzięki metodom inżynierii genetycznej od lat 80-tych ubiegłego wieku można było rozpowszechnić stosowanie insulin identycznych z ludzką, o wiele bardziej „przyjaznych” organizmowi człowieka… Zaprzęgnięcie do syntezy tych insulin bakterii i drożdży umożliwiło produkcję na skalę przemysłową, także w Polsce (do dziś taka produkcja jest prowadzona na rynek polski i zagraniczny dla osób z cukrzycą typu 2). Powszechność ich stosowania spowodowała wycofanie z użytkowania insulin pochodzących z trzustek zwierzęcych. Dokonał się wówczas kolosalny postęp w insulinoterapii. Dawały one znacznie mniej niedocukrzeń, zastrzyki stały się mniej bolesne i nie pojawiały się zmiany skórne w miejscach wstrzyknięć co było dotychczasowym utrapieniem dla pacjentów stosujących insuliny zwierzęce…

Oczywiście medycyna stale dąży do postępu i w aspekcie insulinoterapii potrzebne są preparaty insulin zarówno działające szybciej i krócej a także te działające o wiele dłużej. Takie możliwości dają insuliny o zmodyfikowanej cząsteczce. Ta modyfikacja polega na zastąpieniu wybranych aminokwasów w cząsteczce insuliny ludzkiej innymi. Możliwe to stało się również dzięki modyfikacjom genu insuliny. Takie preparaty nazywamy analogami insuliny ludzkiej. Produkowane są one tak jak insulina ludzka metodami inżynierii genetycznej. W dalszym ściegu dokonuje się postęp w tym zakresie. Dysponujemy już analogami ultra-szybko działającymi dosłownie od momentu wstrzyknięcia, jak i ultradługo działającemu, znacznie ponad dobę. Niedługo dostępna będzie insulina działająca przez cały tydzień. Obecnie uważa się, że pacjentów z cukrzycą typu 1 powinno się leczyć stosując głównie preparaty insulin analogowych.

Dostępność insulin ludzkich oraz jej analogów stwarza dla lekarza i pacjenta możliwość szerokiego wyboru, który ma na celu indywidualizację insulinoterapii. Wszystkie te insuliny są potrzebne, aby zapewnić optymalną skuteczną i bezpieczną terapię insuliną, a co bardzo ważne, dostosowaną do indywidualnych potrzeb i możliwości poszczególnych pacjentów z cukrzycą. Indywidualizacja postępowania to właśnie „słowo klucz” określające insulinoterapię XXI wieku. Sztuka leczenia insuliną dzięki szerokiemu wachlarzowi dostępnych preparatów staje się coraz bardziej skuteczna, bezpieczna i przyjazna osobom z cukrzycą.

prof. dr hab. n. med. Grzegorz Dzida
Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Artykuł powstał w ramach cyklu  “Insulina – odkrycie, które zmieniło wszystko”
Partnerzy: Novo Nordisk, Zakłady Tarchomińskie „Polfa”, Sanofi