Hipoglikemia czyli niedocukrzenie może przydarzyć się każdemu diabetykowi i to bez względu na typ cukrzycy czy rodzaj stosowanej terapii. O hipoglikemii mówimy, gdy glikemia obniży się do wartości 70 mg/dl i poniżej. Jednak osoby z niewyrównaną cukrzycą jej dotkliwe symptomy mogą odczuwać już przy wyższych stężeniach, gdy dochodzi do gwałtownego obniżania się glukozy we krwi.
Przyczyn niedocukrzenia może być wiele, ale najczęstsze to błędy wynikające z pośpiechu dnia codziennego. Nieplanowana, znaczna aktywność fizyczna bez redukcji dawek leków hipoglikemizujących czy też ich przyjęcie bez zjedzenia odpowiedniej ilości pokarmu lub w niewłaściwym czasie, to główni winowajcy. Zjawisko to dodatkowo nasilają choroby współistniejące (np. niewydolność nerek, niedoczynność tarczycy, kory nadnerczy) oraz spożywany alkohol.
Hipoglikemia – objawy i postępowanie
Objawy hipoglikemii zależą od wartości glikemii. Początkowo przy wartościach poniżej 70 mg/dl może być to jedynie osłabienie, drżenie kończyn, niepokój, nagłe poty, zaburzenia widzenia lub koncentracji, ból i zawroty głowy, uczucie głodu. Przy niższych stężeniach może dojść do silnego pobudzenia, agresji, drgawek, senności, łącznie ze śpiączką. Przy lekkiej hipoglikemii podaje się cukry proste najlepiej słodkie płyny lub nawet sam cukier wg łatwej do zapamiętania reguły „15 na 15”, tzn. 15 g węglowodanów (np. 2 łyżeczki cukru, pół szklanki słodkiego napoju, glukoza w żelu pakowana w saszetki) i pomiar kontrolny po ok. 15 min. Jeśli glikemia wzrasta, a pacjenta nie czeka znaczna aktywność fizyczna, nie ma konieczności innej interwencji. Jeżeli glikemia jest nadal za niska powinno się powtórzyć podanie cukrów prostych i dodatkowo spożyć węglowodany złożone np. zjeść kanapkę.
Dlaczego hipoglikemia to stan nie tylko poważny, ale i ważny?
W ostatnim czasie ukazało się wiele publikacji naukowych, które dowodzą, że częste epizody hipoglikemii są równie szkodliwe dla organizmu, jak przewlekła hiperglikemia. Szczególnie niekorzystne są dla serca i naczyń krwionośnych, z czym wiąże się możliwość wystąpienia powikłań makronaczyniowych takich jak zawał serca czy udar mózgu, ale i mikronaczyniowych jak np. progresja retinopatii cukrzycowej.
Czy możemy uniknąć hipoglikemii?
Bardzo często tak. Biorąc powszechnie stosowane leki doustne, czyli pochodne sulfonylomocznika (takie jak np. glimepiryd, gliklazyd czy glipizyd) nie możemy wyjść z domu bez śniadania! Podobnie ma się sytuacja z insuliną doposiłkową, po jej podaniu musimy w odpowiednim przedziale czasowym spożyć posiłek.
W profilaktyce hipoglikemii należy również uwzględniać wysiłek fizyczny. Przykładowo jeśli mamy zamiar pracować np. w ogrodzie więcej i ciężej niż zazwyczaj, to redukcja dawki insuliny, pomimo zjedzonego posiłku, powinna wynosić ok 30 -50%.
Niestety istnieją sytuacje, kiedy pomimo starań i przestrzegania wszystkich zaleceń nadal zdarzają się epizody hipoglikemii. Jeśli niedocukrzenia są częste, powtarzalne (szczególnie w nocy), uporczywe i/lub wolno reagujące na podanie węglowodanów, czy też konieczna jest pomoc innej osoby wymagają one bezwzględnie analizy i zazwyczaj zmiany leczenia!
Stosowane leczenie a hipoglikemia
I tu wychodzi nam naprzeciw nowoczesna farmakoterapia. Od kilku lat mamy na polskim rynku leki, które nie tylko nie powodują hipoglikemii, ale również sprzyjają redukcji masy ciała. Te grupy leków to leki inkretynowe (gliptyny oraz antagoniści receptora GLP-1) i flozyny.
Co więcej, niektóre z tych leków zyskały uznanie również wśród kardiologów, ponieważ w badaniach klinicznych potwierdził się ich korzystny wpływ na zapobieganie zdarzeniom sercowo-naczyniowym, w tym również na śmiertelność.
Dla niewyrównanych pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2 z współistniejącą chorobą niedokrwienną serca, po udarze lub z czynnikami ryzyka tych chorób (m.in. otyłością, dyslipidemią czy nadciśnieniem tętniczym) część z tych leków jest od kilku miesięcy refundowana.
Mechanizm działania nowoczesnych leków
Mechanizm działania flozyn polega na eliminacji nadmiaru glukozy drogą nerkową. Natomiast leki inkretynowe (analogi GLP-1) zastępują hormony wydzielane w przewodzie pokarmowym i w ten sposób sterują własnym wydzielaniem insuliny. Jednocześnie wpływają na ośrodek sytości, hamując apetyt. Te z nich o udokumentowanym, korzystnym profilu kardiologicznym i jednocześnie skutecznej redukcji masy ciała, są w postaci iniekcyjnej do podawania codziennie lub raz na tydzień.
No, ale co dla tych pacjentów, których trzustka nie produkuje już wystarczającej ilości insuliny własnej lub mają przeciwwskazania do stosowania leków doustnych? Do dyspozycji mamy różne rodzaje insulin, w tym tzw. insuliny analogowe, zarówno doposiłkowe, jak i długodziałające, a od niedawna nawet preparaty złożone dwuanalogowe, które mając unikalny profil działania, wykazują korzystny wpływ na redukcję epizodów ciężkich oraz nocnych hipoglikemii.
Zyskaliśmy więc, jako diabetolodzy, wiele narzędzi pozwalających indywidualizować terapię zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami
pacjentów. Zanim zajdzie konieczność włączenia do leczenia insuliny mamy do wyboru leki doustne: „poczciwą”, starą metforminę, pochodne sulfonylomocznika, nowoczesne flozyny i leki inkretynowe (zarówno doustne gliptyny, jak i formy iniekcyjne).
Wprawdzie nie wszystkie z nich są i mogą być refundowane u każdego diabetyka, ale ich ceny z roku na rok stają się coraz bardziej przystępne. A kiedy nadejdzie etap cukrzycy wymagający insulinoterapii, to choć sama w sobie insulina ma największy potencjał do wywoływania hipoglikemii, to i w tym przypadku do dyspozycji mamy wiele preparatów o różnym czasie i bezpieczeństwie działania, pozwalających „uszyć terapię” na miarę każdego diabetyka. Zatem drogi Diabetyku, zapytaj swojego diabetologa o możliwości nowoczesnej farmakoterapii redukującej:
• epizody hipoglikemii
• masę ciała
• i ryzyko sercowo-naczyniowe!
Dr n. med. Agnieszka Kędzia
specjalista chorób wewnętrznych,
specjalista diabetolog
Artykuł powstał w ramach kampanii “Cukier w normie, serce w formie”
Partner Strategiczny: Novo Nordisk
Partner Główny: AstraZeneca, Boehringer Ingelheim
