Elementem leczenia cukrzycy jest odpowiednia dieta. Prawidłowo zbilansowane żywienie ma na celu pomagać w utrzymywaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Kiedy w wyniku cukrzycy rozwiną się powikłania w obrębie nerek, konieczne są dalsze zmiany w sposobie odżywiania, często znacznie bardziej restrykcyjne niż sama „dieta cukrzycowa”.
Cukrzycowa choroba nerek przebiega w 5 stadiach, od nieznacznego uszkodzenia ich funkcji, aż po całkowitą niewydolność nerek. Stosowanie odpowiedniej diety można znacznie spowolnić rozwój tego powikłania. Żywienie przy cukrzycowej chorobie nerek uwzględnia nie tylko zabezpieczenie glikemii, ale także kontrolę ciśnienia tętniczego oraz zaburzeń lipidowych.
Każdy pacjent powinien mieć indywidualnie opracowany jadłospis, który uwzględnia jego zapotrzebowanie energetyczne, podaż białka, węglowodanów i tłuszczów, witamin i składników mineralnych, a także płynów. Każdy z tych elementów należy ustalać w zależności od typu cukrzycy, stopnia uszkodzenia nerek i rodzaju istniejących powikłań. Podstawową zasadą ułożenia odpowiedniej diety dla chorego z cukrzycową chorobą nerek jest ustalenie odpowiedniego zapotrzebowania energetycznego.
Ile kalorii potrzebujemy?
Przyjmuje się, że zapotrzebowanie energetyczne powinno wynosić około 35 kcal/kg należnej masy ciała/dobę u osób poniżej 60. roku życia, natomiast u osób powyżej 60. roku życia 30-35 kcal/kg należnej masy ciała/dobę. Podane wartości dotyczą wszystkich stadiów cukrzycowej choroby nerek. Dieta nie powinna być ubogokaloryczna, gdyż bez odpowiedniej ilości energii nie można bezpiecznie ograniczyć ilości białka.
Poza ustaleniem odpowiedniej wartości energetycznej równie istotne jest zapewnienie odpowiednich ilości białka, węglowodanów i tłuszczów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu i odciążenia uszkodzonego narządu. Ograniczenie podaży białka w diecie, którego nadmiar ma negatywny wpływ na funkcje czynnościowe nerek, to podstawowa metoda hamowania progresji choroby.
Uwaga na białko w diecie!
Zwiększona podaż białka prowadzi do zwiększenia przesączenia kłębuszkowego, powoduje także wzrost ciśnienia wewnątrz kłębuszka nerkowego. Rekomenduje się dietę, w której podaż białka powinna wynosić 0,8 g/kg/dobę. Wraz ze stopniem zaawansowania choroby, a co się z tym wiąże zmniejszenia GFR, białko dalej się ogranicza do 0,6 g/kg /dobę, a nawet do 0,4 g/kg/dobę. Zapotrzebowanie na białko wzrasta natomiast u chorych hemodializowanych i dializowanych otrzewnowo. Aby nie doszło do niedożywienia białkowo energetycznego, a bilans azotowy utrzymywał się na bezpiecznym poziomie, należy dostarczyć białko w ilości około 1,2 g/kg/dobę.
Ilość białka dostarczana do organizmu stanowi około 10% dziennej dawki kalorii. Połowę całej puli białka w dziennej racji pokarmowej powinno stanowić pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego. Do najbardziej wartościowych źródeł białka można zaliczyć:
• chude mięso (cielęcina, wołowina, jagnięcina),
• drób (kurczak, indyk),
• chude gatunki ryb (pstrąg, dorsz),
• wędliny (drobiowe, szynka bez tłuszczu, polędwica),• mleko i przetwory (chudy twaróg, kefir, jogurt).
Wybieraj węglowodany złożone
Węglowodany powinny zapewniać 50-60% całodziennego zapotrzebowania energetycznego. W diecie istotnym elementem jest wprowadzenie węglowodanów złożonych, które są wolniej trawione i absorbowane, a tym samym korzystniejsze dla organizmu. Równocześnie należy ograniczać cukry proste i skrobię rafinowaną, które mają wysoki indeks glikemiczny i gwałtownie zwiększają stężenie glukozy we krwi. Dieta z przewagą węglowodanów złożonych daje możliwość kontroli gospodarki lipidowej i utrzymanie odpowiedniego stężenia glukozy.
Odpowiednim źródłem węglowodanów są pełnoziarniste produkty zbożowe (gruboziarnisty chleb, niełuskany ryż, grube kasze, makarony pełnoziarniste), ziemniaki, warzywa (marchew, seler, pomidory, ogórki, kalafior).
Nie dla nadmiaru tłuszczów zwierzęcych
W cukrzycowej chorobie nerek często dochodzi do wystąpienia chorób związanych z zaburzeniami gospodarki lipidowej, na które składają się: podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, zwiększone stężenie triacylogliceroli, podwyższone stężenie cholesterolu frakcji LDL, przy jednoczesnym obniżeniu stężenia cholesterolu frakcji HDL. Tłuszcze powinny pokrywać 25-35% dziennego zapotrzebowania na energię.
Mając na względzie powyższe zaburzenia prowadzące do schorzeń sercowo-naczyniowych, istotnym działaniem podczas ustalania prawidłowej podaży tłuszczów jest ograniczenie do minimum tłuszczów nasyconych (< 7% wartości energetycznej) i ograniczenie spożycia cholesterolu do < 200 mg/dobę. Należy także zwrócić uwagę na spożywanie produktów będących źródłem jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które powinny pokrywać odpowiednio 20% oraz 10% całodziennego zapotrzebowania energetycznego.
Zioła zamiast soli
Do podstawowych funkcji nerek należy regulacja gospodarki wodno-mineralnej, a także utrzymanie równowagi kwasowozasadowej. W upośledzonych czynnościowo nerkach dochodzi do zaburzeń tych procesów, a związki mineralne w nich uczestniczące muszą podlegać kontroli. W cukrzycowej chorobie nerek zmniejsza się zdolność wydalania sodu z organizmu. Jego nadmiar wywołuje pragnienie i zatrzymanie wody w organizmie, co w konsekwencji może prowadzić do obrzęków i zwiększenia ciśnienia tętniczego. Rekomenduje się spożycie sodu 1-3 g/dobę, czyli mniej niż 7,2 g soli. Należy unikać produktów bogatych w sód, takich jak:
• produkty w konserwach,
• słone przekąski,
• marynaty,
• koncentraty zawierające glutaminian sodu.
Należy także ograniczyć dosalanie potraw; alternatywą może być doprawianie sokiem z cytryny lub stosowanie przypraw. Istotnym pierwiastkiem w większości wydalanym przez nerki jest potas. Dzienne spożycie potasu powinno mieścić się w granicach 1500-2000 m. Produkty zawierające dużą ilość potasu to orzechy, czekolada, kakao, ziemniaki, warzywa strączkowe.
Małgorzata Marszałek
Artykuł powstał w ramach kampanii “Od glikemii do zdrowia”
Partnerzy: AstraZeneca, Boehringer Ingelheim, Novo Nordisk
