Cukrzyca jest chorobą społeczną co oznacza, że jest szeroko rozpowszechniona w populacji. W Polsce żyją prawie 3 miliony osób ze zdiagnozowaną cukrzycą. Jest także duża grupa ludzi, którzy chorują, ale o tym nie wiedzą, są nieświadomi choroby, nie leczą się.
Długotrwała cukrzyca, zbyt późno rozpoznana, niewyrównana (oznacza to długie okresy wysokich wartości cukru) czy też ignorowana przez chorego niestosującego się do zaleceń lekarza prowadzi do tzw. przewlekłych powikłań. Są to stany chorobowe wielu narządów prowadzące do zaburzeń ich funkcji.
Powikłania dzielimy na mikroangiopatię czyli chorobę małych naczyń i makroangiopatię, gdzie zmiany występują w większych naczyniach, najczęściej na tle miażdżycy.
Do chorób drobnych naczyń zaliczamy uszkodzenie naczyń na dnie oka prowadzące do zaburzeń widzenia, zmiany w naczyniach nerek powodujące sukcesywne pogarszanie ich funkcji czy też uszkodzenie nerwów na przykład kończyn dolnych (tzw. stopa cukrzycowa).
Do powikłań o typie makroangiopatii należą choroby związane z zaburzeniami ukrwienia takie jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu czy też miażdżyca tętnic kończyn dolnych. Osoby z cukrzycą typu 2 znacznie częściej zapadają na te schorzenia.
Zaobserwowano zależność pomiędzy wartością cukru we krwi a częstością występowania powikłań – im wyższe wartości cukru, tym większa częstość ich występowania.
Głównym powikłaniem cukrzycy typu 2 są te, które dotyczą większych naczyń. Przez wiele lat szukano sposobu aby zmniejszyć częstość ich występowania.
To właśnie zmiany w większych naczyniach są głównym powikłaniem występującym w przebiegu cukrzycy typu 2. Przez wiele lat nie udawało się zmniejszyć częstości występowania tych powikłań nawet u osób z dobrymi lub prawie dobrymi poziomami cukru we krwi. Sądzono bowiem, że u pacjentów z dobrymi poziomami glukozy, uregulowanym ciśnieniem tętniczym i prawidłowymi wynikami cholesterolu możliwe jest zahamowanie postępu chorób o typie makroangiopatii lub zmniejszenie ryzyka ich wystąpienia poprzez podawanie leków obniżających poziom cukru we krwi. Niektóre z nich powodowały znaczne spadki glukozy (hipoglikemię) i wzrost masy ciała.
Przeprowadzono wiele badań z udziałem dużych populacji chorych, w przebiegu których porównywano grupy chorych różniące się głównie wartościami HbA1c (określa średni poziom cukru we krwi w okresie 3 miesięcy). W grupie osób lepiej wyrównanych pod względem cukru, ciśnienia tętniczego czy lipidów czyli z lepszymi wynikami, doszło do zmniejszenia ryzyka wystąpienia schorzeń drobnych naczyń, nie uzyskano jednak zahamowania postępu powikłań w wyniku choroby dużych naczyń.
W wyniku tego stwierdzono, że tzw. wyrównanie cukrzycy pod względem poziomu cukru, lipidów i ciśnienia tętniczego jest ważne, ale niewystarczające, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia np. zawału serca, udaru mózgu czy zgonu z tych przyczyn.
Rozpoczęto poszukiwania nowych bardziej skutecznych leków o wszechstronnym mechanizmie działania, zmniejszających poziom cukru we krwi, ułatwiających redukcję masy ciała leków o korzystnym wpływie na ciśnienie tętnicze i poziom lipidów (cholesterolu, triglicerydów) które nie powodują gwałtownych spadków cukru, a równocześnie zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca i naczyń czy zgonów z tego powodu.
Jakość leczenia cukrzycy typu 2, a przede wszystkim jakość życia chorych zmieniła się wraz z wprowadzeniem do stosowania dwóch grup leków – flozyn i leków osi inkretynowej.
Flozyny
Główny mechanizm działania flozyn polega na hamowaniu wchłaniania sodu i cukru w nerkach, co powoduje ich większe wydalanie z moczem. Leki te skutecznie obniżają poziom HbA1c, ciśnienie tętnicze, korzystnie wpływają również na gospodarkę lipidową. Nie powodują wystąpienia gwałtownego spadku cukru, a przy ich stosowaniu możliwa jest redukcja masy ciała. Kolejne badania wykazały ochronne działanie tych leków na nerki, hamując postęp ich uszkodzenia. Flozyny są stosowane w postaci doustnej.
Leki osi inkretynowej
Leki inkretynowe zwiększają wyrzut insuliny z trzustki. Pierwsza grupa leków działa poprzez zwiększenie poziomu związku zwanego GLP, hamuje jego rozkład w organizmie, dzięki czemu poprawia wyrównanie glikemii. Nie wpływa jednak na częstość występowania chorób serca i naczyń. Druga grupa leków inkretynowych to leki znacznie zmniejszające wartości cukru we krwi oraz redukujące masę ciała. Ta grupa leków wykazuje także korzystne działanie w zakresie powikłań większych naczyń, zmniejszając ryzyko zgonu z powodu chorób serca i naczyń czy udaru mózgu. Leki inkretynowe są stosowane w postaci podskórnych iniekcji wykonywanych 1 raz dziennie lub 1 raz w tygodniu.
Flozyny i leki inkretynowe z Zaleceniach Towarzystw Naukowych
Towarzystwa Naukowe wielu krajów w swoich Zaleceniach polecają stosowanie flozyn i leków inkretynowych już we wczesnych etapach leczenia, szczególnie u chorych z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową, niewydolnością serca czy przewlekłą chorobą nerek.
Wprowadzenie nowych grup leków zmieniło możliwości leczenia chorych na cukrzycę, dając im nadzieję na dłuższe życie w lepszym stanie zdrowia.
Dr med. Teresa Koblik
Piśmiennictwo:
Cukrzyca. Red. Jacek Sieradzki. Wyd. Via Medica 2019
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2021. Diabetologia Praktyczna 2021, tom 7, nr 1
Artykuł powstał w ramach kampanii “Od glikemii do zdrowia”
Partnerzy: Boehringer Ingelheim, Novo Nordisk
