Cukrzyca obok otyłości jest jednym z najczęstszych zaburzeń metabolicznych w krajach rozwiniętych, dlatego głównym celem stosowania diety u osoby z tym schorzeniem jest wyrównanie glikemii w profilu dobowym i dążenie do uzyskania prawidłowej masy ciała. Dużą rolę odgrywa tutaj prawidłowo zbilansowana dieta w oparciu o węglowodany złożone, zamiast węglowodanów prostych. Istnieje jednak dokładniejszy sposób żywienia, który będzie wpływał na unormowanie stężenia glukozy we krwi.
Węglowodany w diecie u osoby z cukrzycą
Węglowodany, inaczej zwane też cukrami, można podzielić z uwagi na szybkość z jaką są trawione – proste i złożone. Najbardziej wartościowym źródłem energii są węglowodany złożone, do których zaliczamy produkty pełnoziarniste i warzywa. Udział węglowodanów w diecie osoby z cukrzycą powinien plasować się na poziomie 40-50% ogólnej energii – chodzi tu głównie o węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (< 50). Ograniczone lub wyeliminowane natomiast powinny zostać węglowodany proste, takie jak cukier i słodycze. Zaleca się też aby osoba z cukrzycą zjadała w ciągu dnia maksymalnie 200 – 300 g owoców.
Indeks glikemiczny a ładunek glikemiczny
W tym miejscu należy wtrącić słów kilka o indeksie glikemicznym (IG). Klasyfikuje on produkty zawierające węglowodany według tego, jak szybko są trawione i wchłanianie po posiłku. Inaczej mówiąc indeks glikemiczny pozwala na ocenę jak dany produkt spożywczy wpływa na stężenie glukozy we krwi w czasie dwóch godzin po spożytym posiłku. Produkty spożywcze porównuje się z glukozą, której indeks glikemiczny wynosi 100. Ustalono więc podział produktów na te o niskim IG (< 50), średnim IG (55-70) i wysokim IG (>70). Czymś innym jest natomiast ładunek glikemiczny, który z kolei określa ilość węglowodanów w danym posiłku. Na chwilę obecną korzystanie z indeksu glikemicznego produktów i obliczanie ładunku glikemicznego potrawy jest dokładniejszym sposób żywienia osób z cukrzycą aniżeli wybór węglowodanów złożonych zamiast prostych. Dlatego też chcący zadbać o zdrowie diabetyk powinien korzystać z tabeli produktów spożywczych z oznaczeniem indeksu glikemicznego.
Co wpływa na wartość indeksu glikemicznego?
Zgodnie z indeksem glikemicznym i ładunkiem glikemicznym osoba z cukrzycą sięgająca po węglowodany powinna spożywać warzywa, gruboziarniste kasze, produkty zbożowe z pełnego przemiału oraz ryż nieoczyszczony. Na poziom indeksu glikemicznego wpływa nie tylko to co jemy, ale też to, jak posiłek został przygotowany. Trzy czynniki mające wpływ na indeks glikemiczny to: obróbka termiczna, dojrzałość produktu oraz stopień przetarcia. Lepiej jest więc gotować makaron, ryż czy kaszę al dente niż je rozgotować. Gdy wybieramy owoce sięgnijmy po te nie za bardzo dojrzałe, gdyż te bardzo dojrzałe mają wyższy IG. Wskazane jest ponadto jak najmniejsze rozdrobnienie produktu – np. jabłko w kawałku ma niższy indeks niż to starte, zmiksowane czy podduszone.
Cukier a cukrzyca
U osób z cukrzycą zaleca się wyeliminowanie zbędnego cukru, gdyż po jego spożyciu następuje gwałtowny wzrost poziomu glukozy, a ponadto obniża się jakość zdrowotna diety. Cukrem dodanym może być: cukier biały i brązowy, syrop klonowy, kukurydziany i fruktozowy, melasa cukrowa, dekstroza krystaliczna i miód. Cukier jest produktem wysokokalorycznym, gdyż w 100g dostarcza nam 405 kcal i nie ma żadnych składników odżywczych. Jeśli diabetyk chce zadbać o prawidłowy poziom glukozy powinien ograniczyć a najlepiej wyeliminować dosładzanie posiłków czy napojów.
Słodziki a cukrzyca
Alternatywę dla cukru stanowią substancje słodzące (słodziki) – mogą one być stosowane w zalecanych przez producenta dawkach. Mają słodki smak i niewiele kalorii. Substancje słodzące mogą być syntetyczne, półsyntetyczne i naturalne. Z tych naturalnych wyróżnia się: taumatynę – 2000-3000 razy słodszą od sacharozy pozyskiwaną z afrykańskich owoców ketamfe; stewię – pozyskiwaną z rośliny Stevia rebaudiana, 300 razy słodszą od cukru i glicyryzynę, otrzymywaną z korzeni lukrecji, 100 razy słodszą od cukru. Wprowadzenie słodzików do diety zamiast cukru związane jest z obniżeniem kaloryczności diety w celu redukcji masy ciała, przykładowo napój z dodatkiem sacharozy dostarcza 60 kcal/ 100g, natomiast napój z dodatkiem substancji słodzącej 1 kcal/ 100 g. Dany słodzik uznany jest za bezpieczny jeśli wyznaczona zostanie tzw. dzienna dawka spożycia.
A co z miodem w cukrzycy?
Cóż, w skład miodu wchodzą przede wszystkim cukry proste jednakże w przeciwieństwie do cukru, miód zawiera także składniki mineralne i witaminy. Niestety indeks glikemiczny miodu jest wysoki i wynosi 85. Spożywanie miodu przez diabetyka może powodować znaczący wzrost stężenia hemoglobiny glikowanej, dlatego produkt ten powinien pojawiać się w diecie jak najrzadziej.
Podsumowanie
Cukrzyca została uznana za chorobę cywilizacyjną, a liczba osób z cukrzycą stale rośnie zarówno na świecie jak i w Polsce. Substancje słodzące są niskokaloryczne, pomocne w eliminacji cukru z diety i umożliwiają przy tym wyrównanie glikemii oraz zredukowanie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością. Skoro słodziki są mniej kaloryczne niż cukier i pozwalają cieszyć się słodkim smakiem, może warto wprowadzić je do diety zamiast cukru? A jeśli uważamy, że lepiej dodać mniej cukru bo jest produktem naturalnym niż „sztuczny” słodzik, może warto się zastanowić nad rzadszym sięganiem po cukierniczkę?
Dietetyk Ewelina Tabaczar
Na podstawie:
Baranik A., Ostrowska L., Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłościąForum Zaburzeń Metabolicznych 2011, tom 2, nr 4, 222–230
Koszowska A. i wsp. Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi?, 1 /2014 Nowa Medycyna
Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B., Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowonaczyniowych, Probl. Hig Epidemiol 2011, 92 (2): 181-186
Łajdecka K., Kujawska-Łuczak M., Stosowanie niskokalorycznych środków słodzących u osób z cukrzycą typu 2, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 24–30
Napierała M., Weryfi kacja mitów żywieniowych na temat diety cukrzycowej, Diabetologia Kliniczna 2013, tom 2, nr 1
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
Zdrojewicz Z. , Kocjan O. , Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy, Med Rodz 2015; 2(18): 89-93
