Choć mogłoby się wydawać, że w przypadków chorób narządu wzroku nie obejdzie się bez wizyty u specjalisty, to okazuje się, że nic bardziej mylnego. W okulistyce diagnozowanie i leczenie na odległość nie tylko jest możliwe, ale i skuteczne. Przykładem może być udział rozwiązań telemedycznych w opiece nad pacjentem z cukrzycowym obrzękiem plamki (DME).
Powikłania cukrzycy, podobnie jak podwyższone stężenie glukozy we krwi, najczęściej przez długi czas nie dają żadnych objawów. Dlatego tak ważne są regularne badania przesiewowe, aby wykryć ewentualne nieprawidłowości na początkowym etapie ich powstania. Wczesna diagnoza daje szansę na skuteczną interwencję, np. w postaci laseroterapii oraz poprawy wyrównania metabolicznego cukrzycy, a dzięki temu szanse na zachowanie wzroku są większe. W okulistyce wiele badań to badania obrazowe, przez co jest to doskonała okazja do zastosowania rozwiązań telemedycznych.
Diagnoza na podstawie zdjęcia?
Już teraz w wybranych placówkach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), aptekach lub specjalnych punktach mobilnych są wykonywane zdjęcia dna oka, które są następnie przesyłane do ośrodków, w których podlegają ocenie specjalisty. Wykonanie zdjęcia dna oka nie wymaga obecności lekarza, wystarczy osoba przeszkolona do obsługi odpowiedniego sprzętu. Dzięki takim rozwiązaniom zwiększają się szanse na badania dla osób starszych, z mniejszych miejscowości, dla których wyprawa do okulisty – często właśnie z powodu problemów z widzeniem – może stanowić wyzwanie.
Co ciekawe, do oceny zdjęć dna oka czy innych badań obrazowych wykorzystywane są także algorytmy sztucznej inteligencji. Potrafią one wykrywać cechy retinopatii i obrzęku plamki na zdjęciach z funduskamery (do badania dna oka) czy OCT (optyczna tomografia koherentna) i wskazywać pacjentów wymagających pilnej oceny specjalisty. Wykonanie samego zdjęcia poza specjalistycznym ośrodkiem oraz wstępna ocena dokonana przez algorytmy sztucznej inteligencji to odciążenie lekarzy, którzy w takiej sytuacji mogą poświęcić swój czas pacjentom, którzy faktycznie potrzebują ich pomocy. Dzięki takim rozwiązaniom zwiększa się wykrywalność chorób oczu, w tym retinopatii, skraca się czas od rozpoznania do rozpoczęcia leczenia, a także wyrównuje się dostęp do leczenia dla pacjentów np. z terenów wiejskich.
Telemedycyna przy cukrzycowym obrzęku plamki
Cukrzycowy obrzęk plamki to poważne powikłanie niedostatecznie kontrolowanej cukrzycy. Jest to nadal główna przyczyna utraty wzroku u diabetyków. Obecne możliwości leczenia DME w programie lekowym zwiększają znacząco szansę na uratowanie wzroku, jednak wymaga to ścisłego stosowania się do zasad leczenia oraz dobrej współpracy pomiędzy pacjentem, okulistą i diabetologiem lub lekarzem POZ. W tym procesie także bardzo pomocne okazują się rozwiązanie telemedyczne.
• Pierwsze konsultacje po rozpoznaniu DME mogą odbywać się zdalnie – omówienie wyników badań, wyjaśnienie opcji leczenia (np. iniekcje antyVEGF, steroidy, laser), szczegółowe zaplanowanie leczenia nie wymaga wizyty stacjonarnej i bez problemu może się odbyć dzięki telełączności.
• Z możliwości konsultowania się na odległość korzystają także wielospecjalistyczne zespoły, np. okulista, diabetolog, lekarz POZ, aby wspólnie zaplanować opiekę nad pacjentem. Trzeba pamiętać, że sukces leczenia cukrzycowego obrzęku plamki nie zależy tylko od działań okulisty, ale zwykle wymaga poprawy leczenia cukrzycy. Od odsetka hemoglobiny glikowanej uzależnione są niektóre opcje leczenia w ramach programu lekowego, dlatego współpraca lekarzy jest tutaj niezbędna.
• Już w trakcie leczenia np. iniekcjami doszklistkowymi część wizyt kontrolnych (ocena subiektywna wzroku np.z wykorzystaniem prostego narzędzie jakim jest test Amslera, omówienie objawów, zgłoszenie działań niepożądanych) można prowadzić zdalnie, pozostawiając wizyty stacjonarne do badań obrazowych i iniekcji. Dzięki temu leczenie DME staje się dla pacjenta mniej uciążliwe, a przecież często dotyczy ono osób starszych i mniej mobilnych.
Osobnym zagadnieniem pozostaje, czy starsi pacjenci są gotowi np. na wizyty online i rozwiązania telemedyczne. Prawdopodobnie początkowo mogą wymagać pomocy bliskich. Zwykle jednak szybko przekonują się do wygody, jaka wynika z faktu, że nie trzeba daleko jechać, aby uzyskać profesjonalną pomoc, oraz że wiele kwestii można wyjaśnić i zaplanować nie siedząc osobiście naprzeciw lekarza w jego gabinecie. To ważne, bo im prostsze w odbiorze pacjenta będzie leczenie cukrzycowego obrzęku plamki, tym chętniej podda się on wymogom terapii.
