Mianem cukrzycy ciążowej określa się zaburzenia metabolizmu węglowodanów, które po raz pierwszy pojawiły się w czasie ciąży. Ich przyczyną są hormony wydzielane przez łożysko, które powodują insulinooporność.
Cukrzyca ciążowa jest obecnie diagnozowana coraz częściej, co może wynikać z coraz powszechniejszego jej występowania, jak też z upowszechnienia się diagnostyki w tym kierunku. W większości przypadków do wyrównania glikemii u ciężarnej z cukrzycą ciążową wystarcza dieta, nieliczne wymagają leczenia insuliną.
Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej
Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju tego powikłania, choć często zdarza się i tak, że nietolerancja węglowodanów występuje u kobiet, które teoretycznie nie miały do niej żadnych skłonności.
Najważniejsze czynniki ryzyka to:
- cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach
- wiek >35. roku życia
- nadwaga lub otyłość
- urodzenie noworodka z wadą rozwojową
- zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
- nadciśnienie tętnicze przed ciążą
- urodzenie więcej niż dwojga dzieci
- urodzenie dziecka o masie ciała >4 kg
- występowanie w rodzinie cukrzycy typu 2
- zespół policystycznych jajników.
Diagnostyka cukrzycy ciążowej
Zaburzenia tolerancji glukozy rozpoznaje się między 24 a 26 tygodniem ciąży na podstawie badania krzywej cukrowej, czyli doustnego testu tolerancji glukozy. Badanie polega na pomiarze glikemii na czczo, a następnie w dwie godziny od wypicia roztworu sporządzonego z 75 g glukozy. Jeśli po dwóch godzinach wynik jest nieprawidłowy, czyli wyższy niż 126 mg/dl rozpoznaje się cukrzycę ciążową. Podobnie, jeśli przy okazji tego badania cukier na czczo jest nieprawidłowy, czyli wyższy lub równy 100 mg/dl również wskazuje to na nietolerancję węglowodanów spowodowaną ciążą.
Sama cukrzyca ciążowa nie daje żadnych objawów, hiperglikemia występująca w ciąży zazwyczaj nie jest nasilona, tzn. poziom cukru we krwi jest podwyższony nieznacznie. Z tego też powodu stan ten nie niesie ze sobą żadnych symptomów i można go zdiagnozować tylko nap odstawie wspomnianego badania.
Leczenie cukrzycy ciążowej
Leczenie cukrzycy ciążowej polega na stosowaniu odpowiedniej diety – o zwiększonej podaży białka oraz kontrolowanej zawartości węglowodanów. Ciężarne muszą przede wszystkim zapobiegać poposiłkowym wzrostom glikemii, a do tego pomocne są posiłki oparte o węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym. Należy wyeliminować cukry proste, nie tylko słodycze, ale też soki, owoce, słodkie jogurty i serki. Pacjentki muszą regularnie monitorować poziom cukru we krwi glukometrem, zwykle badanie wykonuje się godzinę po posiłku.
Normy glikemii dla ciężarnych są bardzo wyśrubowane, poziom cukru we krwi po posiłku nie powinien przekraczać wartości 120 mg/dl. Natomiast cukier przed posiłkami oraz w nocy powinien być utrzymywany na poziomie 90 mg/dl. Jeśli przy pomocy diety nie udaje się osiągnąć rekomendowanych wartości glikemii wprowadza się do leczenia cukrzycy ciążowej insulinoterapię. Nie zdarza się to często, niemniej w czasie ciąży nie ma innego sposobu na wyrównanie glikemii. Żadne leki doustne, stosowane w cukrzycy typu 2. nie mogą być przyjmowane przez kobiety w ciąży. Jeśli lekarz ginekolog nie widzi przeciwwskazań, kobieta z cukrzycą ciążową może podejmować aktywność fizyczną dostosowaną do trymestru ciąży i w ten sposób nieco zwiększać swoją wrażliwość na insulinę.
Ryzyko dla mamy i dziecka
Podwyższony poziom cukru we krwi stanowi duże ryzyko dla rozwijającego się płodu. Przy niedostatecznej kontroli glikemii może dojść do tzw. makrosomii płodu – dziecko rodzi się z niprawidłowo wysoką masą urodzeniową. Noworodki matek z cukrzycą ciążową narażone są na niedocukrzenie w pierwszych dobach po porodzie. Coraz więcej badań wskazuje na to, iż dzieci mam, które w ciąży miały nietolerancję glukozy mają w późniejszym wieku (np. w okresie szkolnym) większe skłonności do nadmiernej masy ciała, a także do rozwoju cukrzycy typu 2 w dorosłym życiu. Sama cukrzyca ciążowa to też czynnik ryzyka cukrzycy typu 2 u matki. Nie pojawia się ona bezpośrednio po porodzie, ale dopiero po paru latach, niemniej zaburzenia tolerancji glukozy w ciąży są jej wyraźnym prognostykiem.
Cukrzyca ciążowa – co po porodzie ?
Po porodzie monitorowanie glikemii zwykle jest konieczne przez 7-10 dni. W związku ze zmianą metabolizmu węglowodanów glikemię oznacza się na czczo oraz 2 godz. po głównych posiłkach (w okresie ciąży – godzinę po posiłku).
Prawidłowa glikemia powinna wynosić :
- na czczo < 110 mg/dl
- 2 godz. po posiłku < 140 mg/dl
Po upływie 6-12 tygodni od porodu należy wykonać doustny test tolerancji glukozy (75 g):
- w razie nieprawidłowego wyniku pacjentkę należy skierować do poradni diabetologicznej
- w przypadku prawidłowego wyniku zaleca się kontrolę glikemii na czczo raz w roku, a zwłaszcza przed kolejną planowaną ciążą
W przypadku gdy cukrzyca ciążowa leczona jest insuliną:
- insulinoterapię kończy się zaraz po porodzie lub najpóźniej w 4.–6. tygodniu połogu
- w razie utrzymującej się hiperglikemii określa się typ cukrzycy:
- cukrzyca typu 1 → kontynuacja insulinoterapii
- cukrzyca typu 2, której wyrównania nie zapewnia dieta → kontynuacja insulinoterapii do czasu zakończenia karmienia piersią, kiedy możliwe będzie zastosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych
