Retinopatia cukrzycowa wraz z wynikającym z niej ryzykiem utraty wzroku, to powikłanie, które budzi u pacjentów ogromny lęk. Niestety nie zawsze przekłada się on na większe zaangażowanie w kontrolę choroby, stąd tak wielu diabetyków ma objawy cukrzycowej choroby oczu. Czy taka diagnoza to już wyrok? Czy mamy możliwości wyleczenia retinopatii? Jak zwiększyć swoją szansę na zachowanie wzroku w dobrej kondycji, pomimo cukrzycy?

Retinopatia cukrzycowa może zostać zdiagnozowana na różnych etapach rozwoju. Jeśli regularnie wykonujemy badania kontrolne u okulisty, mamy dużą szansę na wykrycie retinopatii w początkowym jej stadium. Tzw. retinopatia prosta to zmiany na dnie oka, które mogą być przejściowe, mogą wycofać się pod warunkiem poprawienia wyrównania metabolicznego cukrzycy. Można powiedzieć, że podstawowym lekiem przy retinopatii nieproliferacyjnej jest lepsza samokontrola cukrzycy – unikanie hiperglikemii oraz dużych wahań cukrów w krótkim czasie (na delikatne naczynia krwionośne w oku niekorzystny wpływ ma nie tylko nadmiar cukru, ale też szybkie i znaczne zmiany jego stężeń).

Mniej zaawansowane zmiany na dnie oka (retinopatia nieproliferacyjna) mogą się wycofać, jeśli w porę zostanie wprowadzone leczenie. Przy retinopatii proliferacyjnej gra toczy się o zatrzymanie progresji choroby.

Leczenie retinopatii obejmuje:
• Utrzymywanie normoglikemii
• Kontrolę ciśnienia tętniczego (leczenie nadciśnienia)
• Utrzymywanie prawidłowego stężenia lipidów (leczenie dyslipidemii)
W przypadku bardziej zaawansowanych postaci retinopatii stosuje się:
• fotokoagulację laserową siatkówki
• terapię anty-VEGF (wstrzyknięcia do ciała szklistego)
• zabieg witrektomii

Na czym polegają iniekcje doszklistkowe?

W leczeniu proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej, m.in. przy obrzęku plamki stosuje się iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF. VEGF to czynnik wzrostu śródbłonka naczyń, jego poziom u pacjentów z retinopatią jest wysoki. Preparaty podawane w iniekcjach do ciała szklistego na stałe go blokują, co ogranicza tworzenie się nieprawidłowych, kruchych naczyń; a także zmniejszają niebezpieczny obrzęk siatkówki. Ten rodzaj leczenia często łączy się z laserem, który wówczas może być stosowany bardziej oszczędnie. Sam zabieg wykonuje się ambulatoryjnie, trwa on ok. 5 minut. Lek podaje okulista cienką igłą po znieczuleniu oka, nie jest on bolesny, pacjent może doświadczyć jedynie lekkiego szczypania. Zwykle konieczna jest seria takich wstrzyknięć, o ich częstotliwości decyduje lekarz. Iniekcje do ciała szklistego, podobnie jak laserowanie oka, mają na celu przede wszystkim zatrzymanie progresji choroby, jednak w przypadku iniekcji leczenie ma mniej negatywnych skutków dla jakości widzenia.

Laseroterapia w retinopatii cukrzycowej

Laseroterapia ma zatrzymać rozwój choroby i nie dopuścić do utraty wzroku. Ale – o czym pacjenci często nie wiedzą – ratowanie wzroku laserem może skutkować pogorszeniem jakości widzenia. Po laseroterapii komfort widzenia pacjenta nie musi być lepszy niż przed wprowadzeniem tego leczenia, a niekiedy może nawet być gorszy. Celem tego działania nie jest bowiem poprawa jakości widzenia (obniżonej przez retinopatię), ale ratowanie wzroku przed jego utratą.

Pacjent po laseroterapii może mieć:
• mniejszy kąt widzenia,
• gorszy kontrast barw,
• jego oczy mogą być bardziej wrażliwe na światło.

Dodatkowo może nastąpić łagodne pogorszenie widzenia centralnego i obwodowego oraz gorsze widzenie w nocy.

Istnieją dwie metody laseroterapii – ogniskowa i panfotokoagulacja. Pierwszą stosuje się między innymi w leczeniu obrzęku plamki. Przypalając zmiany naczyniowe w plamce uszczelnia się je lub zamyka, dzięki czemu niebezpieczny dla tego obszaru obrzęk zmniejsza się. Panfotokoagulację stosuje się w przypadku zmian proliferacyjnych, aby zniszczyć obszary niedokrwienia w siatkówce. Skutkuje to wycofywaniem się nieprawidłowych naczyń krwionośnych (nowo utworzonych patologicznych naczyń proliferacyjnych), które prowadzą do ciężkich powikłań, jak wylewy krwi do siatkówki lub ciała szklistego, odwarstwienia siatkówki czy jaskry wtórnej.

Kontroluj cukrzycę i wzrok

Retinopatia cukrzycowa to powikłanie, które rozwija się w wyniku źle leczonej cukrzycy. Sam fakt chorowania na cukrzycę nie oznacza jeszcze, że u pacjenta rozwinie się retinopatia cukrzycowa. Mówiąc precyzyjniej, w wyniku wahań cukrów, w okresie nieco gorszego wyrównania choroby, może dojść do łagodnych zmian w oku i jest to tzw. retinopatia prosta, która nie wymaga leczenia laserem ani wstrzyknięciami do ciała szklistego, a zmiany te często samoistnie wycofują się, kiedy cukry się ustabilizują. Natomiast zmiany proliferacyjne oraz obrzęk plamki to efekt poważnych zaniedbań w samokontroli, zmiany te muszą być leczone i nie ustępują samoistnie w wyniku wyrównania cukrzycy. Przy czym to wyrównanie zwiększa prawdopodobieństwo uratowania wzroku. Można powiedzieć, że dla diabetyka konieczność wprowadzenia bardziej zaawansowanego leczenia, jak laser to czerwona kartka, po której musi nastąpić zaostrzenie kontroli cukrzycy.

Obok dobrze prowadzonej samokontroli, duże znaczenie mają regularne wizyty u okulisty, podczas których standardem powinno być badanie dna oka. Doświadczony okulista już po zbadaniu dna oka może bezbłędnie zakwalifikować pacjenta do terapii. Dla uzyskania dodatkowych informacji, które mogą posłużyć monitorowaniu leczenia, często wykonuje się kolejne, bardziej specjalistyczne badania, takie jak angiografia fluoresceinowa, optycznie koherentna tomografia (OCT), USG oka lub dokumentacja fotograficzną.