Cechą wspólną dla wszystkich osób chorujących na cukrzycę jest podwyższony poziom cukru we krwi (hiperglikemia). Powody podwyższonych glikemii, ich zakres oraz sposób leczenia mogą być różne, w zależności od typu cukrzycy. Wyróżniamy: cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2, cukrzycę ciężarnych oraz cukrzyce typu LADA i MODY.
Mówiąc o cukrzycy należałoby zawsze precyzować, jakiego typu cukrzycę mamy na myśli. Bo choć nazwy „cukrzyca typu 1”, „cukrzyca typu 2”, „cukrzyca ciążowa” brzmią bardzo podobnie, tak naprawdę oznaczają różne jednostki chorobowe. Czym różnią się poszczególne typy cukrzycy. Jakie są ich najbardziej charakterystyczne cechy?
Cukrzyca typu 1 – choroba z autoagresji
Cukrzyca typu 1, dawniej nazywana insulinozależną, to choroba autoimmunologiczna. Rozwija się ona w wyniku błędu układu odpornościowego, który z niewiadomych powodów niszczy zdrowe komórki trzustki produkujące insulinę. W wyniku tej autoagresji dochodzi do znacznych deficytów, bądź zupełnego braku insuliny w organizmie. Insulina natomiast jest hormonem niezbędnym do procesów metabolicznych. Dzięki insulinie energia pozyskiwana z pożywienia może być odpowiednio wykorzystane przez komórki organizmu. Ponieważ insulina jest hormonem bez którego przez dłuższy czas nie jesteśmy w stanie funkcjonować, osoby chorujące na cukrzycę typu 1 muszą przyjmować ją z zewnątrz (w postaci wielokrotnych zastrzyków bądź przy pomocy pompy insulinowej).
Cukrzyca typu 1 diagnozowana jest głównie u dzieci i młodzieży. Zawsze daje bardzo charakterystyczne i nasilone objawy, a wynikają one z bardzo dużej hiperglikemii. Cukrzyca typu 1 diagnozowana jest najczęściej przy poziomach cukru znacznie przekraczających 300 mg/dl.
Poza tym, że wymaga leczenia insuliną, wymaga także intensywnej samokontroli. Pacjenci z cukrzycą typu 1 muszą wielokrotnie w ciągu doby kontrolować poziom cukru we krwi i w zależności od aktualnej glikemii podejmować decyzje odnośnie dawek insuliny, diety, czy aktywności fizycznej.
Cukrzyca typu 2 – choroba cywilizacyjna
Cukrzyca typu 2 to przykład schorzenia, która dotyka współczesne społeczeństwa z powodu epidemii nadwagi i otyłości, do których prowadzi niezdrowy stylu życia. Osoby z cukrzycą typu 2 zwykle mają nadmierną masę ciała, są mało aktywne fizycznie, a ich dieta obfituje w cukry proste i żywność przetworzoną.
Trzustka osób z cukrzycą typu 2 w momencie diagnozy zwykle wydziela insulinę, ale albo jest jej zbyt mało, by mogła utrzymać właściwy poziom cukru we krwi, albo też insulina nie działa efektywnie z powodu zjawiska zwanego insulinoopornością. Ponieważ w tym typie cukrzycy problemem nie jest brak insuliny, ale jej nieprawidłowe działanie, objawy choroby są mało nasilone, a często nie występują one wcale. Cukrzyca typu 2 najczęściej diagnozowana jest przy umiarkowanie podwyższonym poziomie cukru, często wykrywana jest przypadkiem, przy okazji badań przesiewowych.
Leczenie cukrzycy typu 2 zwykle polega na przyjmowaniu leków doustnych, które zmniejszają insulinooporność i zwiększają skuteczność działania własnej insuliny. Część pacjentów z cukrzycą typu 2 po wielu latach choroby także rozpoczyna leczenie insuliną. Integralnym elementem leczenia cukrzycy typu 2 jest odpowiedni sposób odżywiania, który nie powoduje przecukrzeń po posiłkach.
Cukrzyca typu 2 dawniej nazywana była insulinoniezależną, jednak nie jest to określenie do końca precyzyjne. Pacjenci z cukrzycą typu 2 także przyjmują insulinę, jednak zazwyczaj na dalszych etapach terapii (po 10-15 latach leczenia lekami doustnymi).
Cukrzyca ciążowa
Mianem cukrzycy ciążowej określa się zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy pojawiły się w okresie ciąży. Podwyższony poziom cukru we krwi u ciężarnych powodowany jest zmianami hormonalnymi wynikającymi z rozwoju płodu.
Do obowiązkowych badań wykonywanych w czasie ciąży, zwykle po 22. tygodniu, zalicza się test obciążenia glukozą. Na jego podstawie stwierdza się, czy organizm dostatecznie radzi sobie z metabolizmem węglowodanów. Cukrzycę ciążową rozpoznaje się, jeśli którykolwiek wynik krzywej cukrowej, czyli glikemia na czczo, godzinę i 2 godziny po posiłku jest nieprawidłowy.
Podwyższone cukry, będące efektem cukrzycy ciążowej zwykle koryguje się przy pomocy diety bogatej opartej o węglowodany złożone, a limitującej cukry proste.
Tylko niewielki odsetek kobiet musi w tym okresie przyjmować insulinę. Cukrzyca ciężarnych zwykle kończy się wraz z porodem. Jednak sama w sobie zwiększa ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 2 w ciągu następnych kilku bądź kilkunastu lat. Dlatego kobiety, które w okresie ciąży miały zdiagnozowaną cukrzycę ciężarnych powinny zmienić tryb życia, dbać o prawidłową wagę, być aktywne fizycznie, jednym słowem – stosować intensywną profilaktykę cukrzycy typu 2.
Cukrzyca typu LADA
LADA – to cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym, która dotyka osoby dorosłe. Jest zbliżona do cukrzycy typu 1, ponieważ w tym przypadku także zachodzi proces immunologiczny niszczenia komórek beta trzustki. Jednak jest on znacznie wolniejszy niż w przypadku cukrzycy typu 1. Można powiedzieć, że jest to łagodniejsza postać cukrzycy typu 1. Chorzy muszą być leczeni insuliną, jednak przyjmowane przez nich dawki leku są niewielkie, mniejsze są także wahania glikemii.
Cukrzyca typu MODY
MODY – to cukrzyca uwarunkowana genetycznie, która dotyka głównie osoby młodsze (15-35 lat), bez nadwagi i otyłości. MODY w swoim przebiegu przypomina cukrzycę typu 2, ale mylące jest to, że dotyka osób młodszych z a prawidłową masą ciała. Zwykle leczona jest lekami doustnymi, w rzadkich przypadkach wymaga terapii insuliną.
