Adherencja to termin powszechnie stosowany w medycynie, choć bardziej w nomenklaturze lekarskiej niż pacjenckiej. Słowem tym określa się stopień, do jakiego zachowanie pacjenta (w zakresie przyjmowania leków, przestrzegania diety i dokonywania zmian w stylu życia) jest zgodne z zaleceniami medycznymi. Dla nas istotny jest nie tyle termin, co to, co się za nim kryje. Bowiem w przypadku terapii cukrzycy adherencja ma kluczowe znacznie.
W kontekście leczenia cukrzycy bardzo dużo mówi się o nowoczesnych terapiach lekowych oraz zaawansowanych rozwiązaniach technologicznych i dostępie do nich. Nie wszystko jest refundowane dla wszystkich, przez co dostęp do optymalnego leczenia cukrzycy nie jest równy. To oczywiście może się przekładać na efekty leczenia, w tym ryzyko rozwoju powikłań.
Jednak dostęp do terapii to nie jedyny czynnik, który determinuje jej sukces lub porażkę. Równie ważnym czynnikiem jest właśnie adherencja. Bo cóż z tego, że pacjent ma zapewnione leczenie cukrzycy na dobrym czy nawet bardzo dobrym poziomie, jeśli z tego nie korzysta, czyli nie realizuje zaleceń lekarza? A to wcale nierzadki scenariusz. W przypadku chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, te zalecenia nie ograniczają się jedynie do przyjmowania leków. Obejmują całość terapii, w tym takie „niewygodne” tematy jak nadmierna masa ciała czy unikanie aktywności fizycznej.
Jaka jest moja adherencja
Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie trzeba się szczerze zastanowić, w jakim zakresie ja realizuję zalecenia mojego lekarza. Warto sobie przypomnieć, jakie tematy były poruszane na ostatniej wizycie, jakie zalecenia otrzymaliśmy. Lekarza prowadzącego cukrzycę, niezależnie od tego, czy jest to lekarz rodzinny czy diabetolog, zwykle interesują podobne kwestie.
• Stopień wyrównania cukrzycy, czyli jakie mamy cukry, jaka jest ich zmienność.
• Czy przyjmujemy leki zgodnie z zaleceniami – to pytanie może się pojawić w momencie pogorszenia wyrównania metabolicznego choroby. Gorsze wyniki leczenia mogą wynikać właśnie z niedostatecznej adherencji.
• Masa ciała, czy jest stabilna, czy zmieniła się od ostatniej wizyty.
• Ogólne samopoczucie, także psychiczne.
• Wyniki badań dodatkowych.
• Wynik pomiaru ciśnienia tętniczego.
• Kiedy były ostatnie konsultacje ze specjalistą (np. okulistą).
• Wszelkie dolegliwości na bieżąco zgłaszane przez pacjenta.
Aby dla samego siebie ocenić swoją adherencję, trzeba spojrzeć na współpracę z lekarzem całościowo. Idealne cukry i coraz większa masa ciała? Trudno w takiej sytuacji mówić o dobrej adherencji, skoro jak powszechnie wiadomo, cukry w cukrzycy to naprawdę nie wszystko, z kolei nadmiar kilogramów to czynnik ryzyka kolejnych chorób, w tym powikłań w obrębie układu krążenia.
Dlaczego stosowanie się do zaleceń bywa trudne?
Niedostateczna adherencja to problem powszechnie znany w medycynie, który dotyczy większości jednostek chorobowych. Jak to się dzieje, że choć generalnie chcemy być zdrowi, to czasami tak trudno jest nam stosować się do zaleceń lekarza? Wpływ na to ma wiele różnorodnych czynników.
• Zmęczenie chorobą przewlekłą, brak motywacji do leczenie, w szczególności do jego trudniejszych wymogów, takich jak np. zmiana zwyczajów żywieniowych.
• Mnogość obowiązków, jakie wynikają z leczenia cukrzycy. Możemy mieć niedostateczną adherencję mimo poświęcania cukrzycy wiele czasu i uwagi, bo choroba stawia przed nami za dużo wyzwań.
• Trudności w zmianie nawyków żywieniowych – problem niezależny od cukrzycy.
• Brak wsparcia lub motywacji.
• Brak wiedzy o zdrowym odżywianiu czy zasadach optymalnej terapii.
• Obawy przed skutkami ubocznymi leków – niestety bardzo wielu pacjentów studiuje ulotki leków i w ten sposób uprzedza się do terapii. Musimy pamiętać o tym, że każdy lek ma skutki uboczne, które muszą być wymienione w ulotce. Ale po pierwsze, nie występują one u każdego pacjenta, a po drugie – efekty terapii przewyższają ewentualne niedogodności. Niestety pacjenci często na własną rękę modyfikują leczenie – zmniejszają dawkę, przyjmują leki nieregularnie lub nawet wcale.
• Skomplikowany schemat leczenia. Jeśli pacjent nie rozumie, dlaczego ma coś robić w określony sposób, a na dodatek jest to dla niego trudne – łatwiej się poddaje.
• Zaawansowany wiek, problemy z pamięcią – dlatego tak ważne jest, by leczenie cukrzycy było dostosowane do możliwości pacjenta.
Zaufanie do lekarza i szczerość – warunki dobrej adherencji
Wydaje się, że punktem wyjścia do poprawy adherencji jest dobra współpraca z lekarzem. Szczególnie przy takiej chorobie, jak cukrzyca, pacjent musi być aktywną stronę leczenia, musi mieć w gabinecie lekarza głos. Należy móc zgłaszać swoje obawy, szczerze rozmawiać o tym, co się udaje, a co nie, co można zmienić, aby cały proces przebiegał lepiej. Oczywiście wymaga to też ogromnej otwartości ze strony lekarza. Słaba adherencja nader często wynika z błędów popełnianych po obu stronach.
Mamy nadzieję, że przybliżenie tego tematu w kolejnych wydaniach Biuletynu sprawi, że łatwiej będzie nam osiągnąć jak najlepszą adherencję.
Redakcja
