Co warunkuje nasze zdrowie ?
Wśród czynników warunkujących nasze zdrowie dominujący udział ma styl życia. Według Marca Lalonde’a styl życia w 50% wpływa na jakość naszego zdrowia (ryc. 1.).
Na styl życia składa się wiele aspektów, min. to co jemy i w jakiej ilości to jemy. Bardzo dobrym przykładem jest spożycie soli kuchennej. Sól kuchenna czyli chlorek sodu (NaCl) jest powszechnie występującym składnikiem pożywienia. Jak podaje Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) źródłami soli w naszym pożywieniu w 72% jest sól dodana podczas produkcji danego artykułu, 20% to ta która sami dodajemy podczas gotowania, natomiast 8% to sól zawarta w wodzie. Niektórzy autorzy podają jeszcze większy udział soli z produktów przetworzonych w ogólnym spożyciu NaCl (85%). Dane szacunkowe wykazały, że rocznie około 1,65 mln osób na świecie umiera z powodu nadmiaru spożywanej soli. W Polsce odsetek ten to 17 tys.
Ile w Polsce spożywamy soli kuchennej ?
Nasz kraj zajmuje jedno z czołowych miejsc na świecie pod względem ilości spożywanej soli na dobę. Jak podają różne badania ilość spożywanej soli w Polsce to około 14 g/dobę. W perspektywie czasu odnotowano niewielki spadek ilości spożywanej soli. W badaniu przeprowadzonym w 2008 roku dobowe spożycie wśród mężczyzn wynosiło 14,7 g a wśród kobiet 8,6 g.
Jakie są zalecenia dotyczące spożycia soli kuchennej ?
Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (ESC i ESH) z 2018 roku wskazują że dzienne spożycie soli kuchennej zarówno dla kobiet jak i mężczyzn powinno nie przekraczać 5 g (jedna łyżeczka do herbaty). Warto wspomnieć iż ESC i ESH ustaliły dla zalecenia ograniczenia spożycia soli najwyższą klasę zaleceń oraz poziom wiarygodności A (tzn. istnieją niepodważalne dowody na korzyści zdrowotne z ograniczenia soli). W Polsce dzienne spożycie soli jest prawie 3-krotnie większe niż wynika z zaleceń.
Wpływ nadmiaru soli kuchennej na nasze zdrowie
Negatywny wpływ nadmiaru soli kuchennej na zdrowie wynika z tego, że związek ten dostarcza do organizmu dużych ilości sodu (Na). Na dzień dzisiejszy mamy wiele dowodów naukowych potwierdzających związek nadmiaru soli w diecie ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia chorób takich jak: nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, miażdżyca, osteoporoza, rak żołądka, niewydolność serca, niewydolność nerek, zaćma, otyłość, kamica nerkowa. Najwięcej danych dotyczy wpływu nadmiaru soli na poziom ciśnienia tętniczego. Największym i najbardziej wszechstronnym z opublikowanych dotąd studium zależności sód-ciśnienie tętnicze było badanie INTERSALT. W badaniu tym wykazano, że wzrost spożycia soli o 15 g/dzień podwyższa skurczowe ciśnienie tętnicze o 9 mmHg. W badaniu DASH-Sodium wykazano że redukcja spożycia soli z około 9 g do około 3 g dziennie obniża ciśnienie tętnicze o około 11,5 mmHg zarówno u osób zdrowych jak i z nadciśnieniem tętniczym (efekt porównywalny z zastosowanie pojedynczego leku przeciwnadciśnieniowego). W badaniu NHANES I wykazano, że redukcja soli do około 5,8 g dziennie zmniejsza ryzyko udaru mózgu i zawału serca o około 32%.
Wrażliwość na sód – z czego wynika ?
Możemy zaobserwować następującą zależność: u dwóch osób tej samej płci, wieku, wzroście, wadze i stanie zdrowia podanie śledzia na kolacje prowadzi do różnych zmian ciśnienia tętniczego. Wytłumaczeniem tego jest właśnie wrażliwość na sód. Kilka lat temu wykazano że tkanka podskórna posiada pewne właściwości które umożliwiają gromadzenie sodu w organizmie które mogą być różne u różnych osób. Te osoby które będą mieć większe możliwość gromadzenia sodu będą cechowały się w pewnym stopniu niewrażliwością na sód (po zjedzeniu śledzia który bogaty jest w NaCl nie będzie odnotowywany wzrost ciśnienia tętniczego). U osób z mniejszymi zdolnościami gromadzenia sodu będzie obserwowany wzrost ciśnienia po zjedzeniu posiłku bogatego w sód.
Jak ograniczać ilość sodu w diecie ?
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie wśród metod ograniczania soli w diecie podaje:
- Ograniczenie ilości soli dodawanej do potraw podczas gotowania
- Jeżeli już dodajemy sól podczas gotowania to róbmy to dopiero pod jego koniec
- Zamiast soli stosujmy np. świeże i suszone zioła
- Zastąpmy typową sól kuchenną (NaCl) solą sodowo-potasową (mieszanka NaCl i KCl)
- Kupujmy produkty z mniejszą zawartością soli (na opakowaniach sprawdzajmy wskazane dzienne spożycie – Guideline Daily Amount, GDA)
Warto zwrócić uwagę na sól sodowo-potasową (NaCl-KCl). Na Tajwanie przeprowadzono badanie, w którym zwiększono ilość KCl w stosunku do NaCl w pokarmach. Po 2,5 letniej obserwacji badanych stwierdzono 40% zmniejszenie ryzyka zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych w porównaniu z osobami które nie stosowały zamiennika NaCl w postaci KCl.
Stanisław Surma
Student medycyny
Bibliografia:
- Williams B., Mancia G. et al. 2018 ESC/ESH Guidelines for themanagement of arterial hypertension. European Heart Journal (2018) 39, 3021–3104.
- Hipertensjologia Podręcznik PTNT Tom I, ViaMedica 2016.
