Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się współistniejącą opornością na działanie insuliny i względnym , a z czasem u niektórych osób, bezwzględnym, niedoborem insuliny. Jest też chorobą postępującą. Oznacza to, że do utrzymania prawidłowych stężeń glukozy niezbędne jest stosowanie coraz większych dawek leków, coraz większej liczby leków, a z czasem także insuliny (średnio po około 5-10 latach).
Samodzielne badanie stężenia glukozy we krwi jest jednym z elementów dbałości o prawidłowe wyrównanie cukrzycy. Pozwala na ocenę skuteczności terapii, prawidłowości stosowanej diety, wreszcie, gdy zachodzi konieczność stosowania insuliny, na ustalenie dawek insuliny.
Przedstawienie lekarzowi prawidłowo prowadzonego dzienniczka samokontroli pozwala mu na dobranie najskuteczniejszej metody terapii, zarówno przy stosowaniu leków doustnych, jak i insuliny. W razie postępu choroby samokontrola pozwala na szybką reakcję i wczesną intensyfikację leczenia, a przez to odsunięcie w czasie lub zapobieganie powikłaniom.
Podstawy kontroli cukru glukometrem
Prawidłowa samokontrola wymaga wcześniejszego poznania obsługi glukometru. Dla uzyskania wiarygodnych pomiarów konieczne jest robienie badania po wcześniejszym dokładnym umyciu i wysuszeniu rąk. Stosowanie jednego rodzaju aparatu (a nie różnych glukometrów) poprawia wiarygodność dokonywanych pomiarów. Dla bezpieczeństwa i zapewnienia jak najmniejszej bolesności przy pomiarze należy pamiętać o każdorazowym stosowaniu nowych lancetów do nakłuć. Niezbędne jest też uzyskanie informacji jak często wykonywać pomiary na danym etapie choroby. Warto jest wiedzieć, że im dłużej trwa choroba i im jest intensywniejsza terapia, tym częściej należy kontrolować stężenia glukozy (glikemie). Bezwzględnie należy wykonywać też dodatkowe badanie w razie złego lub „dziwnego” samopoczucia, aby sprawdzić, czy stężenie glukozy nie jest zbyt wysokie lub zbyt niskie. Po rozpoznaniu cukrzycy, gdy wartości glikemii nie są znacznie podwyższone i jest stosowana sama dieta lub dodatkowo zlecony jeden doustny lek przeciwcukrzycowy nie zwiększający wydzielania insuliny, pomiary w samokontroli można wykonywać jeden raz w miesiącu. Jest to tzw. skrócony profil glikemii (na czczo i 2 godz. po głównych posiłkach). Dodatkowo raz w tygodniu warto wykonać pomiar o różnych porach dnia, co da przekrój.
Pomiary cukru przy terapii lekami doustnymi
W trakcie trwania choroby, gdy liczba doustnych leków przeciwcukrzycowych zwiększa się konieczne jest też zwiększenie częstotliwości badań – pomiary stężeń glukozy w samokontroli warto wykonywać 1 raz w tygodniu, jako skrócony profil glikemii – na czczo oraz 2 godziny po głównych posiłkach. Dodatkowe informacje wnosi codziennie 1 badanie o różnych porach dnia, najlepiej, aby to pojedyncze badanie miało również związek z posiłkiem.
Pomiary cukru przy leczeniu insuliną
Jeżeli leczenie cukrzycy polega na podawaniu jednej lub dwóch stałych dawek insuliny niezbędne są minimum dwa pomiary glikemii. Pomiary należy wykonywać na czczo oraz przed posiłkiem, przed którym wykonuje się wstrzyknięcie insuliny doposiłkowej. Gdy wstrzyknięcie insuliny doposiłkowej wykonywane jest przed różnymi posiłkami należy odpowiednio dostosować porę pomiaru glikemii. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dodatkowo raz w tygodniu należy wykonać skrócony profil glikemii (na czczo i po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu pełny dobowy profil glikemii (przed i po głównych posiłkach).Im więcej jest wstrzyknięć insuliny, tym większą liczbę pomiarów warto wykonać. Nawet przy stałych dawkach insuliny jest możliwość manewru – można zwiększyć dawkę insuliny, jeżeli stężenie glukozy jest zbyt wysokie, lub zmniejszyć, jeżeli zbyt niskie. Brak pomiaru uniemożliwia właściwą reakcję na nieprawidłowe stężenie glukozy w razie potrzeby,
Samokontrola przy intensywnej insulinoterapii
Jeżeli choroba trwa długo, niezbędne jest stopniowe zwiększanie liczby wstrzyknięć do uzyskania prawidłowego wyrównania cukrzycy. Zazwyczaj w intensywnej terapii cukrzycy typu 2 stosowane są cztery, rzadziej 3 lub 5 wstrzyknięć. W tej metodzie terapii niezbędne jest wykonywanie pomiarów przed każdym zastrzykiem insuliny, aby była możliwość zmiany dawki insuliny w razie potrzeby. Choć leczenie rozpoczyna się zazwyczaj od insuliny ludzkiej to gdy brak jest właściwego wyrównania, albo, gdy występują hipoglikemie, zalecane jest zastosowanie insulin analogowych. Szczególnie w przypadku nocnych hipoglikemii warto zmienić zwykłą insulinę NPH (o pośrednim czasie działania) na długodziałający analog, gdyż pozwala to na unikanie nocnych hipoglikemii, a w konsekwencji na bezpieczniejsze dobre wyrównanie cukrzycy. Taka zmiana jest także korzystna przy konieczności stosowania insuliny NPH dwa razy dziennie – pozwala bowiem na zmniejszenie liczby wstrzyknięć. Jednak bez okresowych kontroli stężeń glukozy w nocy oraz systematycznych pomiarów w czasie dnia, nie można stwierdzić, czy taka zmiana terapii jest korzystna lub nawet wskazana.
Każdy etap cukrzycy typu 2 wymaga innego sposobu leczenia. Wymaga też innego sposobu samokontroli, aby można było stosować właściwe leczenie. Warto pamiętać, że właściwa samokontrola glikemii jest integralną częścią leczenia cukrzycy.
dr n. med. Małgorzata Godziejewska-Zawada
