1. Badaj glikemię (poziom glukozy) zaraz po przebudzeniu
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego codzienna i regularna samokontrola glikemii jest zalecana, jako podstawowy sposób oceny kontroli cukrzycy ciążowej. Za docelowe uznaje się następujące wartości glikemii w samokontroli:
- na czczo i przed posiłkami: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l);
- maksymalna glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l),
- między godziną 2.00 a 4.00 w nocy: > 70–90 mg/dl (> 3,9–5,0 mmol/l).
Z mojego doświadczenia wynika, że często pacjentki z cukrzycą ciążową popełniają błąd nie mierząc poziomu glukozy od razu po przebudzeniu. Jeżeli wstajemy, myjemy się, przygotowujemy śniadanie i dopiero wówczas sprawdzamy glikemię to wynik będzie wyższy. Zostanie bowiem uwolniona część glukozy zmagazynowana w wątrobie, aby dostarczyć nam energii do wykonania podstawowych czynności – tak funkcjonuje nasz organizm. Kobiety w ciąży, które mają ciągły monitoring glikemii mogą to zjawisko łatwiej zaobserwować. Wielokrotnie przekonałam się, że dzięki wykonaniu pomiaru poziomu glukozy zaraz po przebudzeniu wynik jest w normie i nie ma konieczności włączania pacjentce insuliny. Jeżeli pośpimy dłużej np. do godziny 10.00 – 11.00 to glikemia również może być wyższa.
Jeżeli zrobimy zbyt długą przerwę pomiędzy posiłkami, powyżej 4 godzin, to organizm sięgnie po zapasy glikogenu – cukru, zgromadzonego w wątrobie. Może to spowodować znaczne podwyższenie poziomu glukozy tzw. „cukier głodowy”. Należy o tym szczególnie pamiętać w trakcie ciąży. Warto więc mieć ze sobą kanapkę lub owoc, jeżeli będzie to banan to najlepiej, aby był mało dojrzały. Pamiętajmy, że glukozę spalamy w mięśniach bez użycia insuliny, więc podczas dłuższego spaceru też można zjeść owoc lub kanapkę i glikemia będzie w normie.
3. Uważaj na owsianki na pierwsze śniadanie
Oczywiście górskie płatki owsiane są bardzo zdrowe, ale w połączeniu z mlekiem mogą szybko wchłonąć się w przewodzie pokarmowym i szybko podnieść poziom glukozy we krwi. Dzieje się to jeszcze szybciej, kiedy dodamy do nich owoce (zarówno suszone jak i świeże). Możemy trochę spowolnić wchłanianie węglowodanów (czyli obniżyć indeks glikemiczny) poprzez dodanie do owsianki orzechów np. włoskich oraz łyżki otrąb owsianych, żytnich lub pszennych. U części kobiet takie rozwiązanie się sprawdzi, ale zależy to od indywidualnych predyspozycji. Insulina jest hormonem wydzielanym w ciągu doby z różnym natężeniem, jej poziom rano jest najniższy. Jeżeli bardzo lubimy owsianki można spróbować zjeść je na drugie śniadanie, kiedy organizm już się „obudzi” i poziom insuliny będzie wyższy.
Bardzo często diabetolog zaleca dietę o niskim indeksie glikemicznym (IG). Znam ciężarne z cukrzycą ciążową, które zaopatrują się we wszystkie dostępne publikacje na temat tej diety i śledzą fora internetowe, aby poprawnie skonstruować dietę. A tak naprawdę to jej założenia można podsumować jednym zdaniem: warzywa do każdego posiłku. Warzywa mają bardzo niski IG, ponieważ zawierają błonnik, który spowalnia opróżnianie żołądka i wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym. Można ten efekt wykorzystać również, kiedy mamy ochotę na mały deser 😉 Najpierw surówka lub talerz zupy np. ogórkowej, a potem porcja ulubionych owoców lub małe lody. Jedyne warzywa, których nie możemy spożywać bez ograniczeń z powodu wysokiej zawartości skrobi czyli węglowodanów to:
- gotowana marchew,
- gotowane buraki,
- ziemniaki,
- groszek zielony,
- kukurydza,
- nasiona roślin strączkowych.
Oczywiście oprócz błonnika warzywa zawierają cenne dla mamy i dziecka witaminy: C i E, karotenoidy, foliany oraz składniki mineralne przede wszystkim potas i magnez. Najlepiej spożywać warzywa na surowo, jeżeli już je gotujemy to w małej ilości wody i krótko, aby straty witamin były jak najmniejsze i IG niższy.
Owoce to trudny temat w cukrzycy ciążowej. Są kobiety, które mogą bez wzrostu glikemii zjeść dwie porcje owoców w ciągu dnia. Jeżeli jednak godzinę po spożyciu owoców poziom glukozy przekracza zalecaną normę (140 mg/dl) to najpierw zmniejszamy porcję o połowę, a jeżeli glikemia również będzie za wysoka to trzeba do końca ciąży zamienić owoce na warzywa. Lepiej nie spożywać owoców po godzinie 16.00, aby poziom glukozy rano był w normie.
Jeżeli zjesz np. pizzę, placki ziemniaczane, sałatkę z majonezem lub kanapkę z tłustą rybą czy wędliną, to poziom glukozy może nagle wzrosnąć po 3-4 godzinach. Tłuszcz spowalnia opróżnianie żołądka i wchłanianie węglowodanów w jelitach, ale gdy się wchłoną to gwałtownie wzrasta glikemia. Jeżeli zjemy tłusty posiłek wieczorem to wyższy poziom glukozy możemy mieć dopiero rano. Aby tego uniknąć można zjeść sałakę jarzynową bez chleba i z małą ilością majonezu bądź jogurtem naturalnym, wtedy glikemia rano będzie dobra. Pizzy możemy zjeść małą porcję najpierw wypełniając żołądek surówką = błonnikiem, który spowolni wchłanianie węglowodanów i „zwiąże” część tłuszczu.
Bibliografia:
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, [w:] Diabetologia praktyczna, tom 6 (1), Dostęp 31.07.2020 Dostępny w internecie: (https://cukrzyca.info.pl/content/download/18932/284885/file/Zalecenia%20PTD_2020_PL.pdf).
- Rudnicka A.: Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. [W:] Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: 305–326.
- Szostak-Węgierek D. Zasady prawidłowego żywienia, Ciąża. [W:] M. Jarosz (red.), Praktyczny Podręcznik Dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
- Rudnicka A.: Żywienie w cukrzycy dorosłych. [W:] Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: 425–435.
Ewa Dygaszewicz
Dietetyk, edukatorka diabetologiczna, mama i diabetyk typu 1 od 23 lat
