Nadwaga to zaburzenie, w którym obserwuje się nagromadzenie białej tkanki tłuszczowej w organizmie przekraczające 13-18% masy ciała u mężczyzn i 18-25% masy ciała w przypadku kobiet. Wskaźnik masy ciała (body mass index, BMI) odpowiadający nadwadze mieści się w zakresie 25,0-29,99. Otyłość to choroba charakteryzująca się nagromadzeniem białej tkanki tłuszczowej w organizmie przekraczającym 25% całkowitej masy ciała u mężczyzn oraz 30% u kobiet. W Polsce nadwaga i otyłość występują bardzo często. Szacuje się, że nadmierną masą ciała charakteryzuje się 22,3% uczniów szkół podstawowych, 49% dorosłych Polek oraz 64% dorosłych Polaków.
Własne BMI każdy może obliczyć w domu. Parametry takie jak: waga i wzrost należy podstawić do wzoru:
Prawidłowe BMI mieści się w zakresie 18,5-24,99. Wszelkie odchylenia od normy wymagają konsultacji u lekarza. Bardzo ważne jest aby utrzymywać swoją masę ciała na prawidłowym poziomie, ponieważ zarówno jej zmniejszenie (niedowaga, wychudzenie, wygłodzenie) jak i nadmierny poziom (nadwaga, otyłość I stopnia, otyłość II stopnia, otyłość III stopnia) stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia.
Otyłość a długość życia
Nadmierna masa ciała zwiększa śmiertelność. W analizie 97 badań obejmujących ponad 2,88 miliona ludzi przeprowadzonej przez Flegal i wsp., analizowano związek pomiędzy otyłością a ryzykiem śmierci. Wykazano, że otyłość zwiększała ryzyko śmierci o 18%. W innej analizie 230 badań przeprowadzonej przez Aune i wsp., obejmującej ponad 30 milionów ludzi podobnie analizowano związek pomiędzy masą ciała a ryzykiem śmierci. Wyniki tego dużego badania przedstawiono na wykresie.
Jak widać na wykresie, zależność pomiędzy masą ciała, określaną jako BMI, a ryzykiem przedwczesnego zgonu przyjmuje kształt „krzywej J”, co oznacza, że zarówno niedowaga jak i nadmierna masa ciała zwiększa to ryzyko.
Podsumowując, zarówno niedowaga jak i nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko przedwczesnej śmierci.
Otyłość a COVID-19
Bardzo istotnym zagadnienie, szczególnie w ostatnim czasie, jest wpływ nadmiernej masy ciała na ryzyko ciężkiego przebiegu i zgonu z powodu COVID-19. Temu zagadnieniu została poświęcona analiza 75 badań przeprowadzona przez Popkin i wsp. W badaniu tym wykazano, że otyłość zwiększała ryzyko uzyskania pozytywnego testu na koronawirusa SARS-CoV-2 o 46%. Co ważne, otyłość zwiększała ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 aż o 113%, konieczności sztucznej wentylacji o 66% oraz ryzyka konieczności hospitalizacji w oddziale intensywnej terapii o 74%. Otyłość zwiększała ryzyko śmierci u chorych z COVID-19 o 48%.
Podsumowując, otyłość w istotny sposób pogarsza przebieg COVID-19. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, pomimo trwającej epidemii i licznych ograniczeń, powinno stanowić podstawę zapobiegania ciężkiemu przebiegowi COVID-19.
Otyłość a nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2 i hipercholesterolemia
Związek pomiędzy nadwagą i otyłością a chorobami takimi jak nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2 również jest dobrze udokumentowany. W niedawno opublikowanym badaniu autorstwa Valenzuela i wsp., obejmującym ponad 500 tysięcy osób oceniano wpływ nadmiernej masy ciała i aktywności fizycznej na ryzyko nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2 i hipercholesterolemii. Wykazano, że zarówno kobiety jak i mężczyźni z nadwagą, pomimo tego że byli aktywni fizycznie charakteryzowali się istotnie większym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu 2 i hipercholesterolemii.
Podsumowując, osoby z nadwagą/otyłością, pomimo tego że mogą być aktywne fizycznie, cechują się znacznie większym ryzykiem wystąpienia chorób cywilizacyjnych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2 lub hipercholesterolemia niż osoby z prawidłową masą ciała.
Podsumowanie
Nadmierna masa ciała jest istotnym czynnikiem pogarszającym jakość życia i sprzyjającym wystąpieniu innych chorób. Podstawowymi metodami prewencji nadwagi i otyłości jest zmiana nawyków żywieniowych oraz regularna i umiarkowana aktywność fizyczna.
Stanisław Surma, student medycyny
Monika Romańczyk, studentka medycyny
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łabuzek
Bibliografia
- Flegal K., Kit B., Orpana H., Graubard B. Association of all-cause mortality with overweight and obesity using standard body mass index categories: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2013;309:71-82.
- Anue D., Sen A., Prasad M. i wsp. BMI and all cause mortality: systematic review and non-linear dose-response meta-analysis of 230 cohort studies with 3.74 million deaths among 30.3 million participants. BMJ 2016;353:i2156.
- Popkin B., Du S., Green W. i wsp. Individuals with obesity and COVID-19: a global perspective on the epidemiology and biological relationships. Obes Rev 2020;21:e13128.
- Valenzuela P., Santos-Lozano A., Barrán i wsp. Joint association of physical activity and body mass index with cardiovascular risk: a nationwide population-based cross-sectional study. Eur J Prev Cardiol 2021; doi: 10.1093/eurjpc/zwaa151.
