Tematem kolejnego webinaru z cyklu Eksperci dla Ciebie była neuropatia cukrzycowa – powikłanie, które może mieć zgubny wpływ na cały organizm, a nie tylko na stopy i dłonie, z czym jest najczęściej kojarzona. Gościem tego odcinka była Marta Leśnik, specjalistka pielęgniarstwa diabetologicznego, która w obrazowy sposób przestawiła istotę problemu, ale także proste sposoby na co dzienne funkcjonowanie osoby z neuropatią.
W Polsce neuropatia cukrzycowa nadal często prowadzi do amputacji i reamputacji kończyn dolnych. Jest to bardzo trudna do zaakceptowania konsekwencja cukrzycy, z która muszą mierzyć się nie tylko sami pacjenci, ale też ich bliscy oraz pracownicy ochrony zdrowia. Dlatego tak ważna jest edukacja w zakresie tego, jak nie dopuścić do rozwoju polineuropatii, a jeśli już to powikłanie się pojawi, to jak minimalizować ryzyko powstania zespołu stopy cukrzycowej i amputacji.
Co każdy diabetyk powinien wiedzieć o neuropatii?
Pojęcie neuropatia odnosi się do uszkodzenia włókien, przez które przekazywane są impulsy nerwowe w całym organizmie z wyłączeniem rdzenia kręgowego i mózgu. Wbrew częstym skojarzeniom nie dotyka ona wyłącznie stóp i dłoni, ale także serca, układu pokarmowego i układu moczowo płciowego. Może zatem zaburzać nasze funkcjonowanie w bardzo różnorodny sposób, w tym być przyczyną uciążliwych dolegliwości, których często z neuropatią nie kojarzymy, jak np. przewlekłe biegunki.
Jeśli uszkodzenie dotyczy jednego nerwu, mówimy o neuropatii (tutaj przyczyną może być uraz lub nie- dokrwienie), jeśli wielu – o polineuropatii. Pacjenci z cukrzycą najczęściej zmagają się z polineuropatią, powstającą w wyniku przewlekłej hiperglikemii. Powikłanie to może dawać skrajnie różne objawy. U jednych pacjentów polineuropatia przejawia się przeczulicą u innych zniesieniem bólu. Pacjent z przeczulicą odczuwa dyskomfort a nawet ból, kiedy założy skarpety, osoba ze zniesionym bólem nie poczuje, kiedy jej stopę przebije szkło lub gwóźdź. I jedna i druga sytuacja jest niebezpieczna i wymaga dużej uważności na co dzień.
Jak rozpoznać ból neuropatyczny?
Każdemu z nas zdarzyło się uderzyć w łokieć albo przysnąć niefortunnie obciążając głową rękę. Wszyscy kojarzymy charakterystyczne mrowienie i chwilowy ból, jakie się wówczas pojawia. U osoby z neuropatią i przeczulicą podobny rodzaj bólu występuje cały czas. Pacjentom przeszkadzają skarpety na stopach czy pościel, którą się okrywają w czasie snu. U nich kontakt skóry nawet z delikatną bawełną powoduje mrowienie, pieczenie, ból tępy lub przeszywający.
Ból neuropatyczny to jeden z najcięższych rodzajów bólu, zmienia on osobowość pacjenta, wpływa nie tylko na jego codzienne funkcjonowanie, ale też na postrzeganie świata. Bywa przyczyną zaburzeń depresyjnych. Warto mieć świadomość, że przyczyna neuropatii nie zawsze leży w cukrzycy. Inne schorzenia prowadzące do tego powikłania to np. choroby nerek, gruźlica, borelioza, alkoholizm czy niedobór witamin z grupy B. Niestety te problemy w połączeniu z cukrzycą zwiększają ryzyko polineuropatii.
Badanie stóp pod kątem neuropatii
Aby stwierdzić polineuropatię w obrębie stóp wystarczy kilka prostych narzędzi i badanie, które zajmuje około 10 minut. Takie badanie powinno być przeprowadzane u każdej osoby chorującej na cukrzycę przynajmniej raz w roku przez lekarza diabetologa. Może je wykonać także podolog czy przeszkolona pielęgniarka diabetologiczna. Do badania czucia w stopach wykorzystuje się przyrząd o nazwie monofilament. Przykłada się je do kilku punków na stopie i delikatnie naciska. Pacjent ma powiedzieć, czy czuje jakikolwiek dotyk. Jeśli przy pomocy tego narzędzia stwierdza się zaburzenia lub brak czucia, pacjent powinien otrzymać odpowiednie zalecenia.
• Nie zakładać skarpet szorstkich lub takich, w których są wyraźne szwy
• Sprawdzać wnętrze skarpet i butów, zanim je założysz
• Nigdy nie chodzić boso
• Wybierać buty pełne, aby ograniczyć ryzyko, że do buta wpadnie kamień czy inny mały przedmiot
Kolejne etap badania stóp to sprawdzanie odczuwania temperatury. Do stopy przykładany jest przyrząd z kocówką metalową i plastikową. Zadaniem pacjenta jest stwierdzić, czy czuje ciepły czy zimny dotyk.
Przy zaburzeniach odczuwania temperatury istnieje ryzyko poparzenia stóp. Dlatego trzeba uważnie sprawdzać wodę pod prysznicem, czy w wannie, aby nie uszkodzić skóry na podeszwach stóp. Do badania odczuwania bólu ostrego i tępego wykorzystuje się kolejny przyrząd o nazwie neurotips. Niektórzy pacjenci nie odczuwają żadnego bólu, inni czują nieadekwatnie, czyli np. ból tępy postrzegają jako ostry.
W przypadku zaburzenia odczuwania bólu obowiązują nas podobne zasady profilaktyki, jak przy zaburzeniach czucia. Szczególną uwagę należy zwracać na buty, zawsze sprawdzać, czy wkładka jest na swoim miejscu, czy się nie zrolowała, czy do buta nic nie wpadło. Unikać należy butów gumowych. Do wszelkich prac w ogrodzie czy garażu należy wybierać buty na solidnej, twardej podeszwie. Unikamy w ten sposób ryzyka, że nie poczujemy bólu spowodowanego np. wbiciem w stopę odłamka szkła czy innego ostrego przedmiotu.
Do badania odczuwania wibracji w stopach służy z kolei kamerton. Zaburzone czucie wibracji to sygnał, że pacjent jest w grupie ryzyka urazów w stawie skokowym. U takich osób konieczne jest noszenie butów zabezpieczających kostkę, szczególnie wtedy, gdy chodzą po nierównej powierzchni.
Poniżej nagranie z webinaru:
Redakcja
Kontynuacja tego tematu pojawi się w kwietniowym wydaniu Biuletynu.
Materiał powstał przy współpracy: Boehringer Ingelheim, NovoNordisk
