Podwyższone stężenie cholesterolu (hipercholesterolemia) jest najczęściej występującym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia. Szacuje się, że w Polsce na hipercholesterolemię choruje około 61% (18 mln) osób. Pod koniec sierpnia 2019 roku podczas Kongresu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, Europeaen Society of Cardiology) w Paryżu opublikowane zostały nowe zasady postępowania (przygotowane wspólnie z Europejskim Towarzystwem Badań nad Miażdżycą, ESA, Europeaen Society of Atherosclerosis) w zaburzeniach lipidowych.
Bardzo ważnym elementem jest ocena globalnego ryzyka sercowo – naczyniowego. Jest to 10-letnie ryzyko śmierci z powodu chorób układu krążenia w populacjach charakteryzujących się dużym ryzykiem. Polska należy do krajów o dużym ryzyku sercowo – naczyniowym. Najnowsze wytyczne rekomendują aby do oceny takiego ryzyka wykorzystywać skalę SCORE (Systemic Coronary Risk Evaluation). Aby móc skorzystać z karty potrzebne są następujące informacje: płeć, palenie papierosów, skurczowe ciśnienie tętnicze oraz cholesterol całkowity. Na podstawie tych parametrów można ocenić 10-letnie ryzyko sercowo – naczyniowe. Dla przykładu:
Kobieta, 60 lat
Paląca papierosy
Skurczowe ciśnienie tętnicze – 140 mmHg
Cholesterol całkowity – 6 mmol/l
Na podstawie skali SCORE można stwierdzić, że u wyżej wymienionej osoby 10-letnie ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych wynosi 5%. Eksperci zdają sobie sprawę, że taki wynik mało co mówi choremu. Dlatego też zaleca się jednoczesne określenie tzw. „wieku naczyń”. Innymi słowy na podstawie tych samych danych można określić w jakim wieku jest serce i naczynia danej osoby przez pryzmat czynników ryzyka chorób układu krążenia. W celu zobrazowania posłużymy się powyższym przykładem. Wiek serca i naczyń tej pani wynosi 73 lata !!! To znaczy że jej serce i naczynia są pod względem funkcjonalnym starsze o 13 lat niż jej wiek metrykalny.
Osobom bardziej zainteresowanym tematem polecamy lekturę artykułu autorstwa dr Tymińskiej i Doc. Kapłon – Cieślickiej. Link: https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/ChSiN.2019.0019/48650
Skala SCORE do pobrania link:
https://www.ptkardio.pl/Uaktualniona_wersja_oceny_ryzyka_sercowo_naczyniowego_Pol_SCORE_2015-2459
Najnowsze wytyczne ESC/ESA określiły nowe docelowe wartości stężenia cholesterolu LDL (czyli takie wartości jakie powinny być osiągnięte pod wpływem leczenia). Docelowe wartości zależą od ryzyka sercowo – naczyniowego określanego za pomocą skali SCORE i innych wskaźników (tabela 1).
| Tabela 1. Kategorie ryzyka sercowo – naczyniowego (uwzględnia SCORE i cukrzycę) | ||
| Ryzyko sercowo – naczyniowe | Wartości SCORE | Cholesterol LDL |
| Bardzo wysokie | SCORE ≥ 10% lub
Cukrzyca z powikłaniami narządowymi (mikroalbuminuria, retinopatia, nefropatia) lub Wczesny początek cukrzycy typu 1 (czas trwania > 20 lat) |
Obniżenie wartości wyjściowej o ≥50% i osiągnięcie docelowego stężenia LDL < 55 mg/dl (<1,4 mmol/l) |
| Wysokie | SCORE ≥5 – <10% lub
Cukrzyca bez powikłań narządowych lub cukrzyca trwająca ≥10 lat lub z innym dodatkowym czynnikiem ryzyka |
Obniżenie wartości wyjściowej o ≥50% i osiągnięcie docelowego stężenia LDL < 70 mg/dl (< 1,8 mmol/l) |
| Umiarkowane | SCORE ≥1 – <5% lub
Młodzi pacjenci z cukrzycą typu 1 < 35 r.ż. lub z cukrzycą typu 2 < 50 r.ż. lub z cukrzycą trwającą < 10 lat bez innych czynników ryzyka |
Docelowe stężenie LDL < 100 mg/dl (< 2,6 mmol/l) |
| Niskie | SCORE < 1% | Docelowe stężenie LDL < 116 mg/dl (< 3,0 mmol/l) |
Przyjęto zasadę „im niżej, tym lepiej”. Uzasadnieniem takiego postępowania jest fakt, że obniżanie stężenia cholesterolu LDL wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka zdarzeń sercowo – naczyniowych, takich jak zawał mięśnia sercowego, udar mózgu itd.
Nadal najważniejszym elementem terapii zaburzeń lipidowych jest zmiana stylu życia (tabela 2).
| Tabela 2. Elementy modyfikacji stylu życia chorego wg ESC/ESA z 2019 roku | |
| Normalizacja masy ciała i zalecenia dietetyczne | Zalecane BMI w zakresie 20-25 kg/m2
Obwód talii < 94 cm u mężczyzn i < 80 cm u kobiet Stosowanie zdrowej diety, z unikaniem tłuszczy nasyconych, zwiększone spożywanie produktów pełnoziarnistych, warzyw, owoców i ryb |
| Ograniczenie spożycia alkoholu | Umiarkowane spożycie alkoholu ≤10g/dobę dla kobiet i mężczyzn, u osób bez podwyższonego stężenia triglicerydów |
| Zaprzestanie palenia papierosów | Unikanie czynnej i biernej ekspozycji na dym tytoniowy |
| Zwiększenie aktywności fizycznej | 3,5-7 godzin umiarkowanego wysiłku fizycznego tygodniowo lub 30-60 minut dziennie |
Uwaga: 10 gram czystego alkoholu znajduje się w: 250 ml piwa, 125 ml wina, 25 g wódki
Podsumowując ten artykuł należy przytoczyć wyniki badań, które dowiodły, że każde obniżenie stężenia cholesterolu LDL o 40 mg/dl (1,0 mmol/l) wiąże się z 20% zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Stanisław Surma
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Łabuzek
Bibliografia
Wytyczne ESC/ESA 2019: https://www.escardio.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Dyslipidaemias-Management-of
