Niezbędne badania w cukrzycy

Czy moja cukrzyca jest dobrze kontrolowana ?

Czy moja cukrzyca jest dobrze kontrolowana ? To pytanie odnosi się do dwóch kwestii. Po pierwsze moja cukrzyca jest dobrze monitorowana wtedy, gdy wykonuję w określonym czasie odpowiednie badania. Po drugie wtedy, gdy osiągam prawidłowe dla mojego wieku, czasu trwania choroby, typu cukrzycy czy innych chorób towarzyszących wyniki badań.

Samokontrola to stała (codzienna) samoobserwacja chorego i okresowe (jeden do kilku razy w roku) badania laboratoryjne czy konsultacje lekarzy specjalistów. Można powiedzieć, że to dwa niezbędne filary opieki nad pacjentem z cukrzycą. W tej opiece współuczestniczy bardzo aktywnie sam pacjent. Nie osiągnie się dobrego wyrównania choroby jeżeli chory nie rozumie dlaczego wykonuje się badania i jakie powinny być prawidłowe wyniki, dlatego edukacja i uzyskanie partnerskiego porozumienia z pacjentem ma zasadnicze znaczenie.

Samokontrola, czyli testuję sam siebie

Podstawę stanowi kontrola poziomu cukru przy pomocy glukometru. Ilość pomiarów wykonywanych w ciągu doby zależy od typu cukrzycy, sposobu leczenia, aktywności fizycznej pacjenta i innych czynników. W przypadku intensywnej, funkcjonalnej insulinoterapii należy wykonywać minimum 4 pomiary, w praktyce tych pomiarów wykonuje się 8 lub więcej. Inaczej jest u pacjentów z typem 2 cukrzycy leczonych lekami doustnymi, którzy wykonują od 1 – 3 pomiarów na dobę, a raz na jakiś czas skrócony profil glikemii (6 pomiarów na dobę) lub pełny profil glikemii (8 pomiarów na dobę). Coraz powszechniej używa się urządzeń na stałe monitorujących poziom glikemii. Są one połączone z pompą insulinową, na wyświetlaczu której odczytuje się na bieżąco wartość poziomu cukru. Co bardzo istotne pokazywany jest wykres wskazujący czy poziom glikemii wzrasta czy spada. Podobne możliwości daje system „flash”, w którym urządzeniem podobnym do glukometru „scanuje” się małą elektrodę założoną na ramię – system ten nie wymaga nakłuwania opuszek palców, tak więc dzięki niemu można wykonać dowolną ilość pomiarów na dobę. Samokontrola to nie tylko pomiary glikemii to także samosprawdzanie innych parametrów takich jak: poziomu cukru i acetonu w moczu w określonych sytuacjach jak np. przedłużająca się hiperglikemia, dodatkowa choroba, kontrola masy ciała, kontrola ciśnienia tętniczego, liczenie w spożywanych posiłkach węglowodanów (wymienniki węglowodanowe) czy białek i tłuszczów (wymienniki białkowo-tłuszczowe).

Laboratorium – stacja diagnostyczna

Badania wykonane w laboratorium oceniają wyrównanie cukrzycy. Badania glukometrem pokazują wartości glikemii w wybranych porach doby. Aby poznać średnią glikemii z długiego okresu należy oznaczyć poziom hemoglobiny glikozylowanej (HbA1c). Parametr ten powinien być oznaczany co 3 miesiące, minimum 2 razy w roku. Wysoki poziom hemoglobiny glikozylowanej świadczy o nieprawidłowych wynikach samokontroli lub o niedostatecznie często wykonywanych pomiarach, o złym wyrównaniu cukrzycy. Jeżeli długo utrzymuje się wysoki poziom hemoglobiny glikozylowanej rośnie ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych. Powikłania naczyniowe w cukrzycy, zwłaszcza cukrzycy typu 2, zależą także od innych czynników takich jak poziom cholesterolu. W związku z tym poziom lipidów (cholesterolu i jego frakcji) powinno oznaczyć się raz do roku. Badania laboratoryjne to także ocena potencjalnych powikłań, dlatego też przynajmniej raz na rok należy oznaczyć parametry wydolności nerek takie jak poziom kreatyniny czy obecność małych białek w moczu (badanie moczu w kierunku mikroalbuminurii). Należy zaznaczyć, że częstotliwość ta obowiązuje, gdy nie ma powikłań. W sytuacji ich wystąpienia bądź włączenia leczenia niektóre z wyżej wymienionych badań należy wykonać częściej. W przebiegu cukrzycy mogą ujawnić się inne choroby współtowarzyszące nawet do 10 lat po rozpoznaniu, należą do nich: choroba trzewna (celiakia), a także autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto). W związku z powyższym, standardem jest oznaczanie wykładników tych chorób szczególnie u dzieci i osób młodocianych. Jednym z najbardziej narażonych na powikłania miejsc u chorego na cukrzycę jest układ sercowo – naczyniowy, dlatego tak wiele uwagi poświęca się badaniom oceniającym wydolność naczyń i serca – należą do nich: badanie EKG (1 raz na rok), próba wysiłkowa (1 raz na 2 lata), badanie dopplerowskie tętnic kończyn dolnych (1 raz na 2 lata), pomiar ciśnienia tętniczego na każdej wizycie lekarskiej.

Opinia ekspercka – lekarze specjaliści

Cukrzyca to choroba dotykająca wielu narządów i wymaga opieki lekarskiej różnej specjalności. Lekarz diabetolog – powinien sprawować opiekę nad wszystkimi pacjentami z cukrzycą typu 1 (co najmniej 4 wizyty w roku), pacjentkami z cukrzycą ciężarnych (w zależności od okresu ciąży wizyta co 1-2 tygodnie), okresowo nad pacjentami z cukrzycą typu 2 w trakcie zaostrzeń, konieczności wdrożenia insulinoterapii.

Lekarz okulista – ocena powikłań naczyniowych, pełne badanie okulistyczne ze szczególnym uwzględnieniem badania dna oka z częstotliwością 1 raz na rok. Lekarz kardiolog – ocena powikłań naczyniowych na podstawie wymienionych niżej badań (EKG, badań dopplerowskich kończyn dolnych, próby wysiłkowej, pomiarów ciśnienia tętniczego) – wizyta 1 raz na rok Lekarz neurolog – ocena powikłań o charakterze neuropatii – badanie zaburzeń czucia, odruchów, badanie zagrożenia wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej – 1-2 razy na rok. Tak zaplanowane monitorowanie cukrzycy umożliwia skuteczną profilaktykę powikłań, a w przypadku ich wystąpienia zaplanowanie bardziej szczegółowej opieki mającej na celu ich powstrzymanie.

Dr Stanisław Pawełczak
Specjalista Diabetolog
Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Siedlcach

Patronem merytorycznym tekstu jest firma Sanofi