Anemia jest dość częstym i wcześnie występującym powikłaniem w cukrzycy. Szacuje się, że dotyczy co piątej osoby z diabetes mellitus. Pogłębia się wraz z wiekiem pacjenta i obniżoną filtracją nerek – GFR. Niedokrwistość zwiększa kilkukrotnie ryzyko rozwoju cukrzycowej choroby nerek oraz pozostałych powikłań mikronaczyniowych. Z kolei już zdiagnozowana cukrzycowa choroba nerek pogłębia problem niedokrwistości.
Niedokrwistości u pacjentów z wieloletnią cukrzycą jest czynnikiem istotnie zwiększającym ryzyko powikłań naczyniowych, lecz niestety rzadko kiedy zwraca się uwagę na poziom hemoglobiny we krwi. W świadomości pacjentów z cukrzycą podstawowe znaczenie ma hemoglobina glikowana, która jest jednym z prognostyków rozwoju przewlekłych powikłań. Tymczasem „zwykła” hemoglobina, jeśli jest zbyt niska (wskazuje na niedokrwistość) także jest czynnikiem ryzyka powikłań w obrębie małych i dużych naczyń krwionośnych.
Ważne zależności
Najczęściej problem anemii jest opisywany u osób z cukrzycą i współistniejącą nefropatią cukrzycową. Szacuje się, że w tej grupie anemię ma co najmniej 30% pacjentów. Wraz z postępującą niewydolnością nerek (obniżającym się GFR) pogłębia się niedokrwistość. Stwierdzono, że w przypadku mikroalbuminurii ryzyko anemii jest dwukrotnie wyższe niż u osób bez mikroalbuminurii i wzrasta 10-krotnie wraz z białkomoczem (makroalbuminuria). Jednocześnie niedokrwistość występuje u wszystkich pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek. Badania populacyjne pokazują, że co 5 osoba z cukrzycą, niezależnie od nefropatii cukrzycowej, ma anemię i poprzedza ona wystąpienie nefropatii cukrzycowej.
Jakie są objawy anemii?
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia niedokrwistość rozpoznaje się, gdy stężenie hemoglobiny osiąga wartość mniejszą niż 13 g/dl u mężczyzn i 12 g/dl u kobiet. Natomiast objawy niedokrwistości pojawiają się zazwyczaj, gdy stężenie hemoglobiny we krwi jest niższe niż 11 g/dl. Objawy, na które diabetycy powinni zwracać uwagę, które mogą wskazywać na anemię, to:
• łatwa męczliwość, ogólne osłabienie
• bezsenność lub wydłużony sen
• bladość skóry i błon śluzowych
• szorstkość skóry
• zajady w kącikach ust,
• łamliwość włosów i paznokci
• spadek łaknienia,
• spaczony i wybiórczy apetyt
• upośledzenie koncentracji i uwagi, ból i zawroty głowy
• zaburzenia czynności układu odpornościowego
• zaburzenia czynności układu hormonalnego (zaburzenia miesiączkowania u kobiet, zaburzenia potencji u mężczyzn)
• zaburzenia układu krzepnięcia
• zaburzenia wzrostu u dzieci.
Rola anemii w uszkodzeniu naczyń krwionośnych
Anemia to stan obniżonego stężenia hemoglobiny, jedynego transportera tlenu w organizmie, co oznacza, że to od stężenia hemoglobiny zależy jego dotlenienie. Niedobór tlenu w tkankach jest istotnym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu zmian narządowych. Rola niedotlenienia jest szczegółowo opisana w mechanizmie powstawania retinopatii cukrzycowej. Bezpośrednio wpływa na ekspresję genów i bierze udział w powstawaniu czynników wzrostu odpowiedzialnych za proliferację naczyń krwionośnych. U osób z prostą retinopatią cukrzycową i Hb poniżej 12 g/dl aż 5-krotnie wzrasta ryzyko retinopatii przedproliferacyjnej i proliferacyjnej w porównaniu do osób z Hb powyżej 12 g/dl.
Przy anemii stwierdza się fałszywie zaniżone wartość hemoglobiny glikowanej, co może być przyczyną błędnej interpretacji kontroli metabolicznej u pacjentów z cukrzycą. W efekcie nie są podejmowana działania mające poprawić wyrównanie cukrzycy, co sprzyja pogłębianiu się powikłań naczyniowych.
Znaczenie erytropoetyny
Nerki obok swojej funkcji wydalniczej produkują również erytropoetynę, hormon odpowiedzialny za erytropoezę, czyli tworzenie erytrocytów. Erytropoetyna to rodzaj stymulatora, koniecznego do prawidłowego przebiegu procesów krwiotwórczych. Jednak u osób chorujących na cukrzycę, przyczyna niedokrwistości nie zawsze „leży”w nerkach. Może ona wynikać z innych czynników, jak niedobór żelaza, ukryte krwawienia wewnętrzne czy obfite menstruacje u kobiet. Dlatego u pacjentów z cukrzycą oraz niedokrwistością, niezależnie od tego, czy mają zdiagnozowaną chorobę nerek, czy nie, konieczna jest pogłębiona diagnostyka przyczyn niedokrwistości oraz wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Utrzymywanie hemoglobiny na odpowiednim poziomie to nie tylko działanie prewencyjne dla powikłań cukrzycowych, ale też poprawa samopoczucia pacjenta na co dzień.
Artykuł powstał przy wsparciu firmy Bayer
