Zastosowanie insuliny u chorego na cukrzycę typu 2 podyktowane jest koniecznością poprawy wyrównania glikemii. Najczęściej przed rozpoczęciem insulinoterapii podnosi się dawkę leków doustnych do wartości maksymalnych. Jeśli to nie przynosi efektu, wprowadzamy leczenie insuliną. Największe obawy przed jej zastosowaniem to: lęk przed iniekcjami, zwiększone ryzyko niedocukrzenia oraz przyrostu masy ciała.

Insulina jest hormonem, który umożliwia dostanie się do komórek naszego organizmu podstawowej substancji odżywczej – glukozy, dzięki czemu obniża się jej poziom we krwi. Insulina jest także podstawowym hormonem anabolicznym. Co to znaczy?

Insulina a masa ciała

Hormon anaboliczny to taki, pod wpływem którego w organizmie następuje synteza, czyli budowanie. Nasze komórki w odpowiedzi na insulinę zaczynają gromadzić zapasy. Komórki wątroby gromadzą cukier zapasowy, który nazywa się glikogenem – to tak zwany „cukier na ciężkie czasy”, który organizm wykorzystuje np. podczas epizodów hipoglikemii. Komórki tłuszczowe pod wpływem insuliny zaczynają gromadzić substancję „zapasową” czyli tłuszcz. Obładowane tłuszczem komórki zwiększają swoje rozmiary i mówiąc w skrócie organizm tyje.

Niektóre komórki tłuszczowe są szczególnie wrażliwe na insulinę, są to komórki występujące na brzuchu oraz wewnątrz jamy brzusznej w związku z tym pierwszym objawem zbyt dużej dawki insuliny jest powiększenie obwodu talii. Trzeba wiedzieć, że w takiej sytuacji tłuszcz odkłada się zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz organizmu, jest to tzw. otyłość trzewna, dotycząca organów wewnętrznych.

Tłuszcz zgromadzony w brzuchu zmniejsza wrażliwość na działanie insuliny. Żeby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi trzeba podawać coraz więcej insuliny co jeszcze bardziej nasila syntezę tkanki tłuszczowej.

Niedobór insuliny = wyniszczenie organizmu

Zaprzestanie podawania insuliny u chorego na cukrzycę lub zaburzone jej wydzielanie u osób z niezdiagnozowaną cukrzycą typu 1 doprowadza do procesów katabolicznych czyli rozkładu. Takie zjawisko powoduje wyniszczenie, a nie chudnięcie. Czym różni się wyniszczenie od schudnięcia? Schudnięcie to wybiórcza utrata tłuszczu nagromadzonego w komórkach tłuszczowych, wyniszczenie to stopniowe uszkodzenie wszystkich komórek, narządów ważnych dla naszego organizmu np. mięśni, mięśnia sercowego, nerek, wątroby. W trakcie procesów wyniszczenia powstają w organizmie substancje toksyczne powodujące zatrucie centralnego układu nerwowego, są to ciała ketonowe – czyli aceton.

Jak uniknąć przyrostu masy ciała po wprowadzeniu insuliny?

W pewnych sytuacjach przyrost masy ciała jest bardzo potrzebny, dotyczy to np. chorych z cukrzycą typu 1. Pacjenci ci w chwili rozpoznania choroby często są wyniszczeni i zastosowanie insuliny odbudowuje ich tkanki, w tym również tkankę tłuszczową. Przyrost masy ciała jest w ich przypadku związany ze „zdrowieniem organizmu”. W przypadku otyłych pacjentów z cukrzycą typu 2, u których wyczerpano możliwości leczenia środkami doustnymi, zastosowanie insuliny staje się koniecznością. Zastosowanie nowoczesnych preparatów insulinowych w zestawieniu z odpowiednim zbilansowanym żywieniem oraz umiejętną regularną i umiarkowaną aktywnością fizyczną pozwala uniknąć przyrostu masy ciała, a także doprowadzić do jej utraty, a tym samym do poprawy wyrównania cukrzycy.

Kluczowe elementy dla zachowania szczupłej sylwetki to zdrowe odżywianie się, aktywność fizyczna oraz nowoczesne leczenie.

Rodzaj insuliny a przyrost masy ciała

Aby uniknąć przyrostu masy ciała należy zastosować model insulinoterapii najbardziej zbliżony do fizjologicznego wydzielania insuliny w zdrowym organizmie. Oczywiście nie da się tego całkowicie osiągnąć, chociażby z tego powodu, że insulina podawana jest w formie zastrzyków z zewnątrz, a nie tak jak w zdrowym organizmie z komórek beta trzustki bezpośrednio do krwi. Model ten najłatwiej odtworzyć stosując insuliny analogowe. Obecnie dysponujemy insulinami analogowymi krótkodziałającymi, które w porównaniu z insulinami NPH działają szybciej i krócej, przez co są najlepszymi insulinami podawanymi do posiłku. Czas działania sprawia, że podawane są do konkretnego posiłku, można je bardziej precyzyjnie dawkować, a także nie trzeba spożywać  dodatkowych przekąsek, dzięki czemu zmniejszają ryzyko przyrostu masy ciała.

Podaż insuliny analogowej do posiłku w odpowiedniej dawce nazwano Bolusem. Drugim elementem jest podaż insuliny analogowej długodziałającej (bezszczytowej). To preparat działający równo 24 godziny, zapewnia on prawidłowy poziom cukru we krwi pomiędzy posiłkami bez konieczności „dojadania” przekąsek. Podaż analogu długodziałającego raz na dobę nazwano Bazą.

Najlepsze wyniki w redukcji masy ciała u pacjentów stosujących insulinę uzyskuje się przy stosowaniu insulinoterapii funkcjonalnej czyli dostosowanej do zmieniającego się trybu życia przy użyciu analogu krótkodziałającego – wstrzyknięć doposiłkowych i analogudługodziałającego 1 raz na dobę (metoda Bolus – Baza).

Leki wspomagające utratę masy ciała

Zastosowanie dodatkowego leczenia łącznie z insuliną pozwala na zwiększenie jej wrażliwości, a przez to zmniejszenie dawki leku co, zmniejsza odkładanie tkanki tłuszczowej. Najstarszym preparatem tego typu jest metformina, która jest lekiem stosowanym zarówno w świeżo rozpoznanej cukrzycy typu 2, jak również w trakcie leczenia insuliną pacjentów otyłych.

Pojawiają się również nowoczesne preparaty, które łącznie z insuliną zwiększają lepsze wyrównanie i powodują mniejsze zapotrzebowanie na insulinę. Należą do nich tzw. leki inkretynowe czy leki flozynowe.

Postęp wiedzy dotyczącej cukrzycy daje szanse coraz doskonalszego leczenia. Poznanie nowoczesnych zasad żywienia, umiejętnego stosowania regularnego wysiłku fizycznego w połączeniu z nowoczesnymi analogowymi preparatami insulinowymi pozwala uniknąć wystąpieniu powikłań związanych z insulinoterapią, do których między innymi należy niekontrolowany przyrost masy ciała.

Dr Stanisław Pawełczak

Specjalista Diabetolog