Czy polski pacjent z cukrzycą jest leczony na podobnym poziomie, jak diabetycy w rozwiniętych krajach Europy i świata? Czy mamy równy dostęp do nowoczesnych terapii i technologii? Czy zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego odpowiadają tym europejskim? W jakich aspektach terapii cukrzycy ciągle jeszcze gonimy świat, a może są i takie, gdzie sami wyznaczamy trendy w leczeniu?
Przez dekady, mówiąc o leczeniu cukrzycy w Polsce, tak naprawdę mogliśmy głównie narzekać. Cukrzyca, w szczególności typu 2 była finansowana w sposób niewystarczający. Medycyna pędziła do przodu, a w polskim środowisku diabetologicznym, tak wśród lekarzy, jak i pacjentów narastały frustracje. Bo możliwości leczenia były, ale z powodu braku refundacji tylko w teorii.
Pięć przełomowych lat
W latach 2018 – 2025 nastąpiła znacząca poprawa w dostępie do nowych, refundowanych technologii medycznych w diagnostyce i terapii cukrzycy. Choć ciągle jeszcze nie jest idealnie, bo część udostępnionych terapii refundowana jest w zawężonych wskazaniach, to jednak dzisiaj nie sposób już mówić, że w temacie leczenia cukrzycy jesteśmy w ogonie Europy.
• W 2018 r. zrefundowano system ciągłego monitorowania glikemii w czasie rzeczywistym (CGM-RT) dla dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 do 26. r.ż.
• W 2019 r. finansowaniem publicznym objęto flozyny (inhibitory SGLT-2): empagliflozyna, dapagliflozyna, kanagliflozyna, czujnik do systemu monitorowania stężenia glukozy Flash (Flash Glucose Monitoring, FGM) dla dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 w wieku od 4. do 18. r.ż. oraz opatrunki oczyszczające ranę w terapii stopy cukrzycowej.
• W 2020 r. zrefundowano inkretyny (analogi GLP-1): dulaglutyd, semaglutyd, a w 2021r. aflibercept, bewacyzumab, deksametazon implant i ranibizumab w ramach programu lekowego leczenie cukrzycowego obrzęku plamki (DME).
• W 2022 r. zrefundowano inhibitory DPP-4: widagliptyna, sitagliptyna + metformina, sitagliptyna oraz igły do penów.
• W 2024 r. usunięto zapisy dotyczące konieczności stosowania insulin NPH, występowania hipoglikemii oraz typu cukrzycy w refundacji długodziałających analogów insuliny.
Dzięki refundacji nowych grup leków, w farmakoterapii cukrzycy typu 2 dokonała się prawdziwa rewolucja. Dopiero teraz możliwa jest personalizacja leczenia, czyli dostosowywanie terapii do faktycznych potrzeb pacjenta. Wcześniej to pacjent musiał się dostosować do tego, co było refundowane.
Rozwój medycyny – nowe możliwości
Nowoczesne leki – flozyny oraz analogi GLP-1 – działają nie tylko na stężenie glukozy, ale też zmniejszają ryzyko sercowo-naczyniowe i chronią nerki. Analogi GLP-1 pojawiają się w coraz łatwiejszych formach podawania. Prawdziwa innowacja w przypadku analogów GLP-1 oraz podwójnych agonistów GLP1 i GIP, polega jednak na tym, że zmniejszają one masę ciała, redukując apetyt. To pierwsze skuteczne leki w leczeniu otyłości. Niestety, w tym wskazaniu nie są refundowane.
Obecnie mamy w Polsce taką sytuację, że zalecenia kliniczne PTD są w 100% zgodne z zaleceniami europejskich i amerykańskich towarzystw naukowych, jednak system refundacji jeszcze w niektórych przypadkach to leczenie ogranicza.
Priorytety na najbliższą przyszłość
• złagodzenie kryteriów refundacyjnych dla inkretyn i flozyn,
• refundacja pomp insulinowych dla populacji pacjentów po 26 r.ż.,
• refundacja systemów do ciągłego monitorowanie glikemii dla wszystkich pacjentów leczonych insuliną,
• przedłużenie pilotażu diagnostyki i leczenia stopy cukrzycowej,
• system edukacji zdrowotnej pacjentów, opłacany ze środków NFZ.
Co nam się naprawdę udało?
W zakresie diabetologii i endokrynologii dziecięcej Polska znajduje się w czołówce światowej. Zaprezentowane w 2021 r. podczas kongresów EASD, ATTD i ISPAD dane RWE (Real World Evidence) pokazały wyniki uzyskane z kilkunastu krajów od sierpnia 2020 roku do lipca 2021 roku od ok. 13 tys. pacjentów leczonych nowoczesnymi pompami insulinowymi zintegrowanymi z systemami ciągłego pomiaru glikemii. Rzeczywiste dane potwierdziły, że pacjenci z Polski są jednymi z najlepiej wyrównanych metabolicznie, osiągając średni czas w zakresie normoglikemii (TIR -Time in Range) na poziomie 81,2%. U dzieci z cukrzycą typu 1 poniżej 15. roku uzyskano w Polsce najlepsze wyniki wyrównania metabolicznego (wskaźnik TIR wyniósł 82,3%).
Jacek Smarczewski
