Adherencja (przestrzeganie zaleceń medycznych) to klucz do dobrej kontroli cukrzycy, zapobiegania powikłaniom i polepszenia jakości życia. Niestety wiele osób ma trudności z regularnym przyjmowaniem leków, utrzymaniem zdrowej diety i wykonywaniem zaleconych badań kontrolnych. Dlatego w tym artykule zabraliśmy praktyczne porady, które pozwolą Ci wyrobić sobie pozytywne nawyki, a przez to poprawić swoją adherencję.
Aby mówić o dobrej adherencji, trzeba przede wszystkim rozumieć, jakie obowiązują mnie zalecenia. Co powinienem robić, a czego unikać. Wbrew pozorom nie każdy pacjent wychodzi z gabinetu lekarza z jasnymi instrukcjami odnośnie leczenia. I o to trzeba zadbać w pierwszej kolejności. Musimy rozumieć, czego się od nas oczekuje. Dlatego rozmawiaj z lekarzem. Dopytuj o cel terapii: docelowe wartości glukozy (na czczo, po posiłkach, HbA1c), dlaczego dany lek jest przepisany i jakie są możliwe działania niepożądane. Które działanie niepożądane powinieneś zgłosić itp. Jakie objawy powinny Cię zaniepokoić, jakie badanie powinieneś zrobić przed kolejną wizytą. Im lepiej zrozumiesz swoje leczenia, tym łatwiej będzie Ci sprostać wymaganiom terapii.
Leki – jak się ich nie bać i przyjmować zgodnie z zaleceniami?
Najczęstszym powodem nieprzestrzegania zaleceń lekarza jest strach przez działaniem niepożądanym leków. Zgodnie z prawem farmaceutycznym, na ulotce każdego leku muszą być wymienione wszystkie możliwe działania niepożądane, w kolejności od takich, które występują najczęściej do tych pojawiających się najrzadziej. Wielu pacjentów zaczyna nową terapię właśnie od lektury tego fragmentu ulotki i wielu nie decyduje się na przyjmowanie danego leku w ogóle albo samodzielnie zmniejsza sobie dawkę lub przyjmuje lek, ale np. co kilka dni zamiast codziennie. Bardzo ciężko jest z tym przekonaniem, że leki zamiast pomagać szkodzą, walczyć.
Pomocna może być szczera rozmowa z lekarzem, powiedzenie mu o swoich obawach i wysłuchanie argumentów, dlaczego właśnie taka terapia zastała zarekomendowana. Przykładowo leki zawierające metforminę w początkowym okresie przyjmowania mogą dawać nieprzyjemne objawy w jamie ustnej. Ale u większości pacjentów szybko one mijają. Mając tę wiedzę łatwiej jest stosować się do zaleceń.
Drugim problemem jest zapominanie o lekach. Jest to typowe dla osób chorych przewlekle, bo choć pewne zachowania powinny być dla nich rutyną, to często o tej rutynie się zapomina.
Jak sobie poradzić z własną „niepamięcią”?
• Przyjmuj leki zawsze o tej samej porze (np. rano przy śniadaniu), by stało się to nawykiem.
• Używaj przypomnień, mogą to być alarmy w telefonie, aplikacje do przypominania o lekach, kalendarz, notatki na lodówce.
• Przygotuj tygodniowy organizer z lekami. Dzięki temu nie musisz się zastanawiać, czy już zażyłeś leki – wystarczy spojrzeć, czy przegródka na dany dzień jest pusta. Zmniejsza to też ryzyko podwójnego przyjęcia jednego leku, a ominięcia drugiego, jeśli tylko starannie posegregujesz medykamenty na cały tydzień.
• Jeśli zapomnisz zażyć leki, sprawdź zalecenia w ulotce lub skonsultuj się z lekarzem/farmaceutą – nie zawsze należy przyjmować podwójną dawkę, albo przyjmować po południu preparatu, który rekomendowany jest rano.
• Jeśli lek powoduje silne działania niepożądane: zgłoś to lekarzowi – być może można zmienić lek lub dawkę.
Zdrowe odżywianie to też element terapii
Stosowanie się do zaleceń odnośnie diety to druga bolączka diabetyków. Wielu pacjentom, w szczególności z cukrzycą typu 2, towarzyszy nadwaga lub otyłość. Wówczas dieta nabiera tym większego znaczenia, bo nie tylko powinna mieć pozytywny wpływ na glikemię, ale też na masę ciała. Nie ma przesady w stwierdzeniu, że sposób odżywiania się to także „lekarstwo”na cukrzycę. Dlatego lekceważenie zaleceń odnośnie diety zalicza się do czynników obniżających naszą adherencję. Zmiana w podejściu do jedzenia jest bardzo trudna i wymaga czasu. Wybierz metodę małych kroków, a nie rewolucji, czyli wprowadzaj stopniowo pozytywne zamiany, aż staną się one Twoim dobrym nawykiem.
• Planuj posiłki: planowanie zmniejsza pokusy i ułatwia kontrolę porcji.
• Kontroluj wielkość porcji: używaj mniejszych talerzy, sprawdzaj wagę produktów węglowodanowych. Oszukuj wzrok i mózg nakładając na talerz dużo warzyw, a zdecydowanie mniej węgli.
• Zrozum indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny (ŁG): wybieraj produkty o niskim/umiarkowanym IG, łącz węglowodany z białkiem i tłuszczem, by spowolnić wzrost glikemii.
• Dbaj o regularne posiłki: unikaj długich przerw, które sprzyjają napadom głodu i podjadaniu.
• Czytaj etykiety: zwracaj uwagę na zawartość cukrów prostych, tłuszczów nasyconych i błonnika.
• Wybieraj zdrowe przekąski: orzechy, jogurt naturalny, warzywa z hummusem, małe porcje owoców. Jednak i tutaj pilnuj wielkości porcji.
• Dbaj o nawodnienie, wybierając wodę, herbaty ziołowe, soki warzywne. Ogranicz soki owocowe i napoje słodzone.
• Nie karz się za potknięcia: ważniejsze jest długofalowe utrzymanie zdrowych nawyków niż krótkotrwałe restrykcje.
Karolina Wesołowska
