Zaburzenia gospodarki węglowodanowej, mogące prowadzić do rozwoju cukrzycy, stają się coraz powszechniejszym problemem zdrowotnym i społecznym. Współczesna medycyna i profilaktyka koncentrują się na promowaniu zachowań prozdrowotnych, w tym działań mających na celu obniżenie poziomu glikemii. Jednak, coraz częściej, obserwuje się, że niektóre leki – w tym nowoczesne terapie stosowane w onkologii – mogą prowadzić do wystąpienia hiperglikemii polekowej.
Nowotwory złośliwe stanowią jedno z największych wyzwań współczesnej medycyny – codziennie ktoś otrzymuje diagnozę raka, codziennie ktoś z tego powodu umiera. Rak jajnika należy do dziesięciu najczęściej diagnozowanych nowotworów u kobiet. W leczeniu, obok operacji i standardowej chemioterapii opartej na taksanach oraz związkach platyny, coraz częściej stosuje się nowoczesne terapie podtrzymujące, w tym inhibitory PARP (polimerazy poli-ADP-rybozy, tzw. iPARP). Jednym z najczęściej wykorzystywanych leków z tej grupy jest olaparyb, podawany doustnie – dwa razy dziennie, przez okres dwóch lat w leczeniu noworozpoznanego raka jajnika, lub do momentu progresji choroby bądź wystąpienia nieakceptowalnej toksyczności w przypadku nawrotu.
W Polsce olaparyb stosowany jest w ramach Programu Terapeutycznego u wybranych pacjentek z rakiem jajnika, ale także u chorych na raka piersi, trzustki czy prostaty. Niestety, w ramach procedur kwalifikacyjnych i monitorujących nie uwzględnia się rutynowo oceny poziomu glikemii.
Zespół lekarzy i farmaceutów z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu postanowił zbadać ten problem, monitorując poziom glukozy u wszystkich pacjentek leczonych olaparybem od momentu kwalifikacji do Programu Terapeutycznego B50. W wyniku obserwacji wykryto działanie hiperglikemiczne tego leku – u części pacjentek rozwinął się stan przedcukrzycowy, a nawet cukrzyca.
Hiperglikemię stopnia 1 (z poziomem glukozy na czczo w zakresie 5,6–6,9 mmol/l) stwierdzono aż u 47% pacjentek z rakiem jajnika, niezależnie od ich masy ciała w trakcie leczenia iPARP. Biorąc pod uwagę powszechność zaburzeń metabolizmu węglowodanów w populacji ogólnej, konieczne jest wczesne wykrywanie również hiperglikemii polekowej i identyfikacja osób z grupy ryzyka rozwoju jatrogennej hiperglikemii.
Comiesięczne monitorowanie glikemii – przy każdej wizycie kontrolnej – pozwoliło wykryć zaburzenia gospodarki glukozy na wczesnym etapie leczenia przeciwnowotworowego. Dzięki temu możliwe było szybkie skierowanie pacjentki do diabetologa lub lekarza rodzinnego w celu wdrożenia odpowiedniego postępowania terapeutycznego i behawioralnego.
Jednym z częściej zgłaszanych działań niepożądanych terapii z użyciem iPARP jest przewlekłe zmęczenie, które bywa przyczyną konieczności redukcji dawki olaparybu. Niewykluczone, że w części przypadków objaw ten mógł być związany z niezdiagnozowaną hiperglikemią.
Wdrożenie monitorowania glikemii u pacjentek leczonych olaparybem w Oddziale oraz w przyszpitalnej Poradni Ginekologii Onkologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Poznaniu stanowi unikatowe działanie w skali kraju. Wiedza na temat tego powikłania jest obecnie propagowana w trakcie konsultacji międzyoddziałowych, międzyośrodkowych oraz na konferencjach onkologicznych i ginekologiczno-onkologicznych.
Rekomenduje się wdrożenie rutynowego monitorowania poziomu glikemii u wszystkich pacjentów leczonych olaparybem – niezależnie od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej czy ryzyka rozwoju cukrzycy – w celu poprawy bezpieczeństwa terapii i skuteczności leczenia.
Źródła:
Nauka i Zdrowie UMP – onauce.ump.edu.pl
- Stanislawiak-Rudowicz J, Szałek E, Czyrski A, Grześkowiak E, Mądry R. Analysis of glycemia during olaparib therapy in patients with ovarian cancer. 2024 ASCO Annual Meeting; J Clin Oncol 42, 2024 (suppl 16; abstr e17559); https://doi.org/10.1200/JCO.2024.42.16_suppl.e17559
- Stanislawiak-Rudowicz J, Szałek E, Więckowska B, Grześkowiak E, Mądry R. Analysis of olaparib-induced hyperglycemia during three-month therapy with consideration of BMI of ovarian cancer patients. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-4541315/v1
