Uporczywa i nawracająca drożdżyca może być pierwszym sygnałem zaburzeń metabolicznych, świadczących o cukrzycy – wskazuje dermatolog prof. dr hab. n. med. Joanna Maj w rozmowie na temat patogenezy zmian skórnych u osób z cukrzycą, najczęstszych infekcji i ich objawów oraz diagnostyki i monitorowania tych zmian.
Co jest podłożem zmian skórnych w cukrzycy?
Zmiany skórne występują u 15-40 proc. chorych na cukrzycę. U ich podstaw leży wzrost stężenia glukozy nie tylko w surowicy i tkankach, ale także w skórze właściwej. Procesy często współistniejące, odpowiedzialne za szereg zmian chorobowych w cukrzycy to: uszkodzenie drobnych naczyń (mikroangiopatia) i większych naczyń (makroangiopatia) krwionośnych, zwyrodnienie włókien kolagenowych i sprężystych, neuropatia obwodowa oraz nagromadzenie produktów końcowej glikacji, a także zaburzenia funkcji układu odpornościowego.
Jakie są najczęstsze zmiany skórne, które mogą świadczyć o nierozpoznanej lub niewyrównanej cukrzycy?
W pierwszej kolejności należy wykluczyć cukrzycę u osób z nawrotowymi infekcjami drożdżakowymi, nawrotowymi czyrakami, nawrotową różą oraz z zapaleniem mieszków włosowych. Kolejne jednostki chorobowe, w których dermatolog, czasami jako pierwszy, może postawić rozpoznanie cukrzycy, to: obumieranie tłuszczowate, rogowacenie ciemne, ziarniniak obrączkowaty, piodermia zgorzelinowa.
Uporczywa i nawracająca drożdżyca może być pierwszym sygnałem zaburzeń metabolicznych świadczących o cukrzycy. Typowym miejscem zakażeń Candida albicans jest jama ustna, gdzie wykwity lokalizują się na języku lub na błonach śluzowych policzków pod postacią białawych, jakby nałożonych na śluzówkę, czasami brodawkujących ognisk, które można usunąć mechanicznie szpatułką.
Pierwszym objawem cukrzycy, szczególnie u młodych i w średnim wieku kobiet, jest drożdżakowe zapalenie sromu i pochwy. Towarzyszą mu uporczywy świąd i upławy. Analogicznie u mężczyzn obserwuje się zapalenie żołędzi – śluzówka jest zaczerwieniona, a na powierzchni mogą wystąpić żółtawe krosty. Z kolei u osób otyłych z cukrzycą pierwszą skórną manifestacją choroby są wyprzenia drożdżakowe – zmiany rumieniowe z wysiękiem, dobrze odgraniczone od zdrowej skóry, zlokalizowane w fałdach podpiersiowych, w okolicy pach, pachwin oraz w przestrzeniach międzypalcowych dłoni (III przestrzeń międzypalcowa) i stóp.
Czy bakteryjne zakażenia skóry także często towarzyszą cukrzycy? Gdzie są najczęściej zlokalizowane i jaką postać przyjmują?
Wśród infekcji bakteryjnych klasyczną chorobą wskaźnikową cukrzycy jest czyraczność, czyli wysiew mnogich i nawrotowych czyraków, które są wywołane infekcją S.aureus. Czyraki zaczynają się od niewielkich krost, zlokalizowanych przywłośnie, które szybko stają się bolesnymi naciekami zapalnymi z czopem martwiczym na powierzchni. Zmianom skórnym może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała. Najczęstsza lokalizacja czyraków to pośladki, kark, kończyny górne i dolne. Najczęściej czyraki są pierwszym objawem cukrzycy u osób otyłych. Rozwój czyraków w cukrzycy może być wyprzedzony przez zwykłe lub głębokie zapalenie mieszków włosowych o charakterze nawrotowym. Zmiany skórne to zapalne grudki lub krosty „przebite” włosem. U mężczyzn pojawiają się na skórze brody, a u obu płci na kończynach dolnych.
Kolejną jednostką chorobową o podłożu bakteryjnym, która może współistnieć z cukrzycą, jest róża, szczególnie nawrotowa, często przebiegająca jako postać krwotoczna lub pęcherzowa, a nawet zgorzelinowa. Zmiany chorobowe w róży mają postać bolesnego, zapalnego, dobrze odgraniczonego nacieku, o gładkiej, napiętej powierzchni. W pierwszych dniach infekcji zmianie skórnej, poza dużą bolesnością, towarzyszy wysoka gorączka 39-40 st. C.
Czym jest tzw. rumieniec cukrzycowy?
Rumieniec cukrzycowy to ciemnoczerwone zabarwienie twarzy, szczególnie jej środkowych części. Zmiany rumieniowe w cukrzycy mogą także zajmować szyję, kończyny górne (głównie dłonie), stopy. Te zmiany, tzw. rubeoza cukrzycowa, występują w przebiegu długoletniej cukrzycy, a są efektem mikroangiopatii.
Jakie choroby powinna uwzględnić diagnostyka różnicowa w sytuacji, gdy u pacjenta pojawiają się zmiany skórne mogące świadczyć o cukrzycy?
To zależy od rodzaju schorzenia, któremu towarzyszy cukrzyca. Na przykład w przypadku rogowacenia ciemnego należy wykluczyć nowotwory narządowe, chociaż postać związana z cukrzycą należy do łagodnych odmian tego schorzenia. W przypadku obrzęku twardzinowego (zmiany powstają nagle, początkowo mają charakter rozległych stwardnień skóry górnej części pleców oraz szyi), należy wykluczyć szpiczaka mnogiego.
Objawem zaawansowanej cukrzycy związanym z polineuropatią bywa uogólniony świąd skóry. Diagnostyka przyczyn świądu jest wyjątkowo rozległa, ponieważ obejmuje wiele zaburzeń ogólnoustrojowych.
Do powstania zmian prowadzą zaburzenia ukrwienia typu mikro- i makroangiopatii oraz neuropatia obwodowa. Często pierwszym objawem bywa zasinienie palucha, chociaż głębokie owrzodzenia mogą powstać w różnych miejscach stopy, np. po zabiegach pedikiurzystek (usuwanie nagniotków). Najczęstszą lokalizacją zmian jest przednia część stopy. Owrzodzenia są dobrze odgraniczone, często głębokie, mogą penetrować do kości.
W przebiegu jakich schorzeń dermatolodzy powinni monitorować stężenie glukozy?
W każdej chorobie dermatologicznej w której są stosowane ogólnie kortykosteroidy, np. w pęcherzycach, piodermii zgorzelinowej, w wyprysku rozsianym, zapaleniu skórno-mięśniowym itd.. Stężenie glukozy należy monitorować także przy rozpoznaniu ziarniniaka obrączkowatego, nekrobiozy kolagenu, żółtego zabarwienia paznokci, nabytej dermatozy perforującej, rumienia różopodobnego (dobrze odgraniczone ogniska rumieniowe występującej na kończynach dolnych i stopach, związane z niewydolnością małych naczyń).
Prof. dr hab. n. med. Joanna Maj jest specjalistką w dziedzinie dermatologii i wenerologii w Uniwersyteckim Centrum Dermatologii Ogólnej i Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, prezesem oddziału dolnośląskiego Polskiego towarzystwa Dermatologicznego.
Źródło: pulsmedycyny.pl
