Choć obecnie dysponujemy możliwościami leczenia cukrzycy, o jakich 20-30 lat temu mogliśmy jedynie marzyć, to nadal jest to choroba, która może prowadzić do rozwoju przewlekłych powikłań naczyniowych. Przykładem takiego powikłania jest cukrzycowy obrzęk plamki DME. Szacuje się, że w Polsce z tym problemem, który znacznie obniża jakość życia i często wyklucza z aktywności zawodowej, żyje około 150 tys. osób.
Cukrzycowy obrzęk plamki to choroba, która pogarsza wzrok, a jeśli nie jest prawidłowo leczona, może nawet doprowadzić do jego utraty. Jest to tym bardziej dramatyczne, że powikłanie to bardzo często dotyka ludzi młodych – 40% chorych z DME to osoby poniżej 45. roku życia. Choroba często wyklucza ich z aktywności zawodowej, jest faktycznym utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu, ale także obciążeniem dla psychiki. Diagnoza DME siłą rzeczy skłania do myślenia o dalszej kondycji wzroku, o możliwościach samodzielnego funkcjonowania i zarobkowania.
Na czym polega to powikłanie?
Bezpośrednią przyczyną cukrzycowego obrzęku plamki jest gromadzenie się płynu w plamce, czyli centralnej części siatkówki. Pośrednią przyczyną jest niedostatecznie kontrolowana cukrzyca. Obecność płynu jest efektem jego przenikania z osłabionych i kruchych z powodu hiperglikemii drobnych naczyń siatkówki i naczyniówki. Dodatkowo u pacjentów z cukrzycą, z powodu niedotlenienia komórek, produkowany jest w nadmiarze specjalny czynnik – VEGF – który powoduje m.in. wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych. Zgromadzony płyn powoduje uniesienie siatkówki, czyli obrzęk. Na tym etapie rozwoju choroby pojawiają się charakterystyczne objawy, które powinny skłonić pacjenta do jak najszybszej konsultacji z okulistą.
Do najczęstszych objawów DME zalicza się:
• obniżenie ostrości wzroku, szczególnie przy patrzeniu „na wprost”,
• falowanie, łamanie się linii prostych (jak w przypadku AMD, czyli zwyrodnienia plamki związanej z wiekiem),
• zamglony, rozmazany obraz,
• zniekształcone zarysy przedmiotów,
• w późniejszej fazie choroby – czarna plama przed okiem widziana na stałe.
Uniesienie siatkówki w wyniku gromadzenia się płynu może nawet doprowadzić do jej odklejenia (odwarstwienia) – całkowitego bądź częściowego. Objawem odklejonej siatkówki także jest czarna plama w polu widzenia bądź całkowita utrata zdolności widzenia w danym oku.
Co to jest test Amslera?
Prostym sposobem wykrywania wczesnych objawów chorób siatkówki, takich jak DME jest test Amslera. Jest on wykorzystywany przez okulistów do wykrywania zmian związanych z uszkodzeniem centralnej części siatkówki, a także przydatny pacjentom do samodzielnego monitorowania wzroku. Siatka Amslera to kwadrat o wymiarach 10 na 10 cm. Czarne linie dzielą go na mniejsze kwadraty o bokach 5 mm.
W centrum siatki znajduje się punkt, na który należy skierować wzrok. Jeśli siatkówka jest zdrowa, to podczas skupiania wzroku na centralnej części siatki, wszystkie linie pozostają proste, a kwadraty równe. W przypadku nieprawidłowości w obrębie siatkówki, takich jak DME, linie proste wyginają się (objaw ten nazywany jest metamorfopsjami). Kwadraciki mogą wydawać się powiększone (nazwa objawu to makropsje) lub pomniejszone (nazwa objawu to mikropsje), a część linii może przestać być widoczna (jest to tzw. mroczek).
Jak korzystać z siatki Amslera do samodzielnego badania wzroku?
1. Badanie przeprowadź dla każdego oka osobno
2. Zasłoń jedno oko i umieść kartkę z testem w odległości „do czytania” czyli 30-40 cm od oczu.
3. Patrz w centralny punkt siatki, czyli w czarną kropkę.
4. Nie poruszając okiem obserwuj pozostałą część siatki.
5. Jeśli wszystkie linie pozostają proste, a kwadraty równe, to oznacza, że siatkówka w plamce jest zdrowa.
Aby test był miarodajny warto podejść do niego bez pośpiechu, w takim momencie dnia, w którym oczy są wypoczęte. Osoby, które używają okularów korekcyjnych powinny wykonywać test w okularach. Oczywiście pozytywny wynik testu (z naszej perspektywy) nie zwalnia nas z regularnych wizyt u okulisty. Podobnego testu możemy się też spodziewać w gabinecie lekarza, dlatego warto przećwiczyć skupiania wzroku na czarnej plamce i obserwowanie pozostałej powierzchni siatki samemu w domu.
Z życzeniami samych prostych linii!
Małgorzata Marszałek
Test Amslera do ściągnięcia w wersji PDF – TUTAJ
